Οι κυνηγοί των... εντόμων!

MΕΛΙΣΣΟΦΑΓΟI ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ

Ένα από τα πλέον αγαπημένα αποδημητικά πτηνά των Ελλήνων κυνηγών, το οποίο υπάρχει στα γεωγραφικά πλάτη μας κατά τις περιόδους αναπαραγωγής της άνοιξης και του καλοκαιριού, ανήκει εδώ και χρόνια στα προστατευόμενα είδη.

Από τις μέλισσες επιλέγουν, τις γερασμένες, τις δυσκίνητες και άρρωστες, τις βασίλισσες και τους κηφήνες.

Φωλιάζουν στη χώρα μας σε ανοιχτές περιοχές, συχνά κοντά σε ποτάμια και γενικά σε υδροβιότοπους. Φτιάχνουν τις φωλιές τους σε βράχους με μαλακό χώμα στους οποίους σκάβουν τούνελ. Είναι κοινωνικά πουλιά που αλληλοβοηθούνται για να μεγαλώσουν τα μικρά τους και για να εντοπίζουν γρήγορα μια περιοχή με άφθονη τροφή. Ακόμη και όταν ψάχνουν για τροφή, οι μελισσοφάγοι μένουν μαζί διατηρώντας επαφή με τις έντονες κραυγές τους.

Γι’ αυτόν τον λόγο συνήθως ζουν σε μεγάλες αποικίες (έως και 25.000 πουλιά), οι οποίες βρίσκονται κυρίως σε μεγάλες αμμώδεις όχθες ποταμών όπου τα πουλιά μπορούν να σκάψουν εύκολα τις φωλιές τους, ενώ παράλληλα, αυτές οι φωλιές τα προστατεύουν από τα αρπακτικά.

Οι μελισσοφάγοι τρέφονται αποκλειστικά με έντομα που τα πιάνουν στον αέρα και επειδή προτιμούν τα μεγάλα, γρήγορα έντομα, πρέπει να είναι και ταχείς και ευκίνητοι. Οταν πετούν, ξεπερνούν σε ελιγμούς ακόμη και τα πιο γρήγορα έντομα. Τους βοηθάει πολύ η καλή τους όραση. Ο μελισσοφάγος μπορεί να εντοπίσει μια μέλισσα ή μια σφήκα από απόσταση εκατό μέτρων.

Ο μελισσοφάγος είναι ένα παρεξηγημένο πουλί, λόγω του ονόματός του, αφού θεωρείται ότι έχει αδυναμία στις μέλισσες, την αγαπημένη του λιχουδιά, κάνοντας έτσι ζημιά στη μελισσοκομία. Ως εκ τούτου, ασφαλώς δεν είναι από τα αγαπημένα πουλιά των μελισσοκόμων.

Λανθασμένα όμως αφού θα έπρεπε να λέγεται εντομοφάγος γιατί δεν τρώει μόνο μέλισσες αλλά πολλά έντομα.

Το θετικό είναι ότι τρέφεται επίσης και με σφήκες, οι οποίες κυνηγούν τις μέλισσες, ενώ το φθινόπωρο τρέφεται με τις γηραιότερες μέλισσες οι οποίες έχουν περισσότερες πιθανότητες να μολύνουν την κυψέλη με ασθένειες. Τρώνε τζιτζίκια, λιβελούλες, ακρίδες, τα περισσότερα επιζήμια έντομα για τη γεωργία και τη μελισσοκομία.

Πιάνουν έντομα...

Επομένως δεν προτιμάει (όπως πολλοί πιστεύουν) τις μέλισσες γιατί είναι μικρές και πολύ γρήγορες στην πτήση ενώ πρέπει να αφαιρέσει και το κεντρί. Οι μελισσοφάγοι, όταν πιάνουν έντομα με κεντρί, όπως είναι οι μέλισσες ή οι σφήκες, προσέχουν να μην τα καταπιούν αν δεν αφαιρέσουν πρώτα το δηλητήριό τους.

Συνήθως, προσγειώνονται σε ένα κατάλληλο κλαδί και τρίβουν προσεκτικά την κοιλιά του εντόμου πάνω σε αυτό για να βγει το δηλητήριο.

Κλείνουν μάλιστα και τα μάτια τους στιγμιαία ώστε να μην πεταχτούν σε αυτά σταγόνες από το δηλητήριο.

Επειτα οι μέλισσες προσφέρουν λιγότερο φαΐ από τα άλλα έντομα (10 μέλισσες ίσον μια λιβελούλα). Απλά τρώει πολλές γιατί είναι σε αφθονία (1/3 των υμενοπτέρων).

Στην πραγματικότητα, προτιμά άλλα έντομα, πιο μεγάλα, πιο δυσκίνητα χωρίς κεντρί. Και από τις μέλισσες, τις γερασμένες, τις δυσκίνητες και άρρωστες, τις βασίλισσες και τους κηφήνες.

Υποστηρίζεται από πολλούς ότι ο μελισσοφάγος καταναλώνει πολλές μέλισσες μειώνοντας τον πληθυσμό της κυψέλης.

Αλλά σύμφωνα με έρευνες και μελέτες στο στομάχι των μελισσοφάγων υπάρχουν: 0-90% μέλισσες (πολλές άρρωστες , κηφήνες) μέχρι 60% σφήκες, δηλαδή για κάθε 100 μέλισσες οι μελισσοφάγοι τρώνε 14-25 εχθρούς των μελισσών.

Τρέφεται με τις γηραιότερες μέλισσες οι οποίες έχουν περισσότερες πιθανότητες να μολύνουν την κυψέλη με ασθένειες

Υποστηρίζεται ότι ο μελισσοφάγος δεν αφήνει τις μέλισσες να βγουν έξω και αυτές λιμοκτονούν ή ασφυκτιούν από τη ζέστη.

Οι μέλισσες δεν πετούν όταν υπάρχει έλλειψη τροφής ή ανεπάρκεια τροφής σε ποσότητα ή ποιότητα και σε κοντινή απόσταση από την κυψέλη. Οι μέλισσες δεν επηρεάζονται πολύ από τους μελισσοφάγους.

Για παράδειγμα, το φθινόπωρο ο συνδυασμός έλλειψης νέκταρος, γύρης, νερού και μελισσοφάγων, κάνει τις μέλισσες να μην πετούν: από 500 πτήσεις την ώρα σε 20 πτήσεις την ώρα. Καλό είναι πριν καταδικάσουμε αυτό το πανέμορφο πτηνό να σκεφτούμε ότι το πρόβλημα των μελισσοφάγων είναι περιορισμένο σε 2-3 εβδομάδες, δηλαδή παροδικό και αναπόφευκτο.

Μόλυνση περιβάλλοντος

Γι' αυτό άλλωστε είναι προστατευόμενο είδος. Πόσες μέλισσες σκοτώνονται άραγε σε κάθε επίθεση μελισσοφάγων σε κυψέλες;

Υπάρχουν σοβαρότερες μεταδοτικές ασθένειες όλο το χρόνο που εξοντώνουν τις μέλισσες, αλλά και η καταστροφή του φυσικού περιβάλλοντος με ψεκασμούς , πυρκαγιές κ.τ.λ.

Κατά πόσο λοιπόν είναι επιζήμιος ο μελισσοφάγος για τη μελισσοκομία;

ΤΟ ΓΝΩΡΙΖΑΤΕ;

Περνάει τον χειμώνα στην τροπική Αφρική. Φωλιάζει σε αποικίες μέσα σε φωλιές σκαμμένες σε κάθετους τοίχους ή σε επίπεδα εδάφη. Οι κινήσεις του γύρω από τη φωλιά είναι πολύ περιορισμένες (1-12 χιλ.) σε αναζήτηση τροφής, η οποία αποτελείται κυρίως από υμενόπτερα, συμπεριλαμβανο- μένων των μελισσών. Ο ευρωπαϊκός πληθυσμός του μελισσοφάγου εκτιμάται σε 480.000-1.000.000 ζεύγη.

Ο μελισσοφάγος είναι ένα από τα πιο πολύχρωμα πουλιά στην Ευρώπη. Στο κάτω μέρος είναι μπλε-πράσινο, ενώ τα ανώτερα τμήματα είναι κυρίως κόκκινο-πορτοκαλί. Ο λαιμός είναι κίτρινος και μία μαύρη ζώνη εκτείνεται από το ράμφος και πάνω από το κόκκινο μάτι. Στα φτερά του εμφανίζονται όλα σχεδόν τα χρώματα της ίριδας. Τα νεαρά πουλιά έχουν ένα χρώμα λιγότερο φωτεινό και είναι μικρότερα από τους ενήλικες.

Βιβλιογραφία

Σπύρος Σκαρέας, Γεωπόνος Εντομολόγος , Εκπαιδευτής Μελισσοκομία Alfallah HM, Alfituri M. & Hmuda M. 2010

• The impact of bee eater on the behavior of honey bee during foraging. J.Plant Prot and Path, Mansoura University -Cramp,D.C. 1999.

• The birds and the bees: Bee-eaters: Friend or Foe. American Bee Journal -Fry C.H. 1983.

• Honeybee predation by bee eaters, with economic considerations. Bee World -Heinzel H., Fitter R., & Parslow J. 1987.

• The birds of Britain and Europe with north Africa and Middle East. William Collins Sons & Co. Ltd., London pp237.

Πηγή