ΜΕΛΙΣΣΑ ΚΑΙ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΑ ΕΥΡΗΜΑΤΑ

Γνωρίζοντας οι άνθρωποι τη μέλισσα και το μέλι και αναγνωρίζοντας την αξία τους, αποτύπωσαν την εκτίμηση και τον θαυμασμό τους σε πάρα πολλά αντικείμενα όπως κοσμήματα, νομίσματα, αγγεία και άλλα.

Οι αρχαίοι Έλληνες ασχολήθηκαν με την τέχνη της μελισσοκομίας και με την εκμετάλλευση του μελιού, έχοντας σαν αποτέλεσμα την άνθιση του εμπορίου του μελιού στην αρχαιότητα, κάτι που αποδεικνύεται από τα πολλά και ποικίλα αντικείμενα, όπως αγγεία και κυψέλες, που έχουν βρεθεί σε διάφορα μέρη. Ταυτόχρονα όμως, εκτός από μοναδική γλυκαντική τροφή, το μέλι κατά την αρχαιότητα είχε σημαντική θέση στην λατρεία και στην παρασκευή φαρμάκων, αρωμάτων και αλοιφών.

Όλα αυτά αποδεικνύονται από σημαντικά αρχαιολογικά ευρήματα που σχετίζονται με τη μέλισσα και την τέχνη της μελισσοκομίας, που έχει φέρει στο φως η αρχαιολογική σκαπάνη, και θα επιχειρήσουμε να κάνουμε μια σύντομη αναφορά σε αυτά.

Τα πιο σημαντικά αρχαιολογικά ευρήματα που σχετίζονται με την μέλισσα είναι:

Χρυσό κρεμαστό κόσμημα με δύο μέλισσες (2.000 π.Χ. – 1.700 π.Χ.). Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου.

Το πιο διάσημο αρχαιολογικό εύρημα, είναι το υπέροχο χρυσό κρεμαστό με τις δύο μέλισσες , σύμβολο γονιμότητας της Μινωικής μητριαρχικής Κρήτης. Είναι ένα κομψότατο δείγμα της Μινωικής χρυσοτεχνίας και μεταλλοτεχνίας δουλεμένο με φοβερή επιδεξιότητα  και μεγάλη λεπτομέρεια. Το κόσμημα αυτό ανάμεσα σε άλλα πολύτιμα αντικείμενα βρέθηκε στην νεκρόπολη των Μαλίων στην Κρήτη. Το πανέμορφο αυτό περίαπτον (φυλακτό) αποτελείται από 2 μέλισσες την ώρα που πετούν αντικρυστά και κρατούν ανάμεσα στα πόδια τους μια κηρήθρα. Επάνω από τα κεφάλια τους βρίσκεται ένας χρυσός συρμάτινος κλωβός και στο εσωτερικό του υπάρχει ένα χρυσό σφαιρίδιο, ίσως μια σταγόνα μελιού ή κατ’ άλλους ένας κόκκος γύρης, και από τα φτερά και το κεντρί κρέμονται μικροί χρυσοί δίσκοι με κοκκιδωτή διακόσμηση.

Οι δύο ερωτευμένες μέλισσες, όπως πολλοί τις ονομάζουν, είναι οι ποιο αξιόπιστοι μάρτυρες, που αποδεικνύουν ότι η μέλισσα, το μέλι και η μελισσοκομία ήταν γνωστά στη Μινωική Κρήτη.

Σήμερα το διάσημο χρυσό κόσμημα έχει χρησιμοποιηθεί σαν σύμβολο και έμβλημα σε πολλές εταιρίες, συλλόγους, προϊόντα, νομίσματα, ακόμα και σαν έμβλημα πόλεων, όχι μόνο στον Ελλαδικό χώρο, άλλα από όλο τον κόσμο.

Ένα χρυσό κόσμημα, πολύσημο, πολύ μικρού μεγέθους.

Ανάμεσα σε άλλα χρυσά αντικείμενα βρέθηκε το 2010 σε τάφο στην αρχαία Ελεύθερνα στο Ρέθυμνο της Κρήτης ένα μοναδικής ομορφιάς χρυσό κόσμημα που απεικονίζει μια θεά-μέλισσα-άνθος. Παρά το μικρό του μέγεθος (2-3 εκ.), είναι ευδιάκριτη η μορφή μιας γυναίκας, πιθανώς θεάς, με δαιδαλική κεφαλή με φενάκη (περούκα), χέρια στήμονες, σώμα μέλισσας και φτερά στολισμένα με υπέροχα λουλουδάκια. Αν αντιστραφεί το κόσμημα βάζοντας το πάνω-κάτω η θεά εξαφανίζεται και εμφανίζεται ένα άνθος, ένας κρίνος ή «γρύλος» όπως τον λένε στην Κρήτη.

Μια χρυσή μέλισσα που χρονολογείται γύρω στα 1.500 π.Χ., εύρημα από τις ανασκαφές της Κνωσού στην Κρήτη.

Χρυσή ζώνη με μέλισσες από το «θησαυρό του Καρπενησίου» (Ελληνιστική περίοδος 2ος αι. π.Χ.). Αρχαιολογικό Μουσείο Αθηνών.

Ανάμεσα σε άλλα ευρήματα από τις ανασκαφές στο Καρπενήσι βρέθηκε μια χρυσή ζώνη με φύλλα, ποικίλα άνθη και καρπούς, και ανάμεσα τους μέλισσες, κάμπιες και πουλιά.

Σκεύος για το κάπνισμα των μελισσών (4.500 π.Χ. – 3.300 π.Χ.). Αρχαιολογικό Μουσείο Αθηνών.

Το πιο παλιό εύρημα στον Ελλαδικό χώρο, σε σχέση με την τέχνη της μελισσοκομίας, ανακαλύφθηκε στο Σέσκλο της Θεσσαλίας. Είναι ένα πήλινο σκεύος που μοιάζει σαν κανάτα με λαβή και πολλές οπές, το οποίο χρησιμοποιούσαν πιθανώς για το κάπνισμα των μελισσών, γεγονός που δείχνει ότι γνώριζαν το τρόπο πως να παίρνουν το μέλι.

Πήλινες κυψέλες της Μινωικής εποχής (3.400 π.Χ.).

Κατά τις ανασκαφές στη Φαιστό στην Κρήτη βρέθηκαν πήλινες κυψέλες της Μινωικής εποχής πολύ παλαιότερης της Ομηρικής.

Πήλινες κυψέλες

Το ανασκαφικό έργο έχει φέρει στην επιφάνεια πολλές πήλινες κυψέλες οριζόντιες και κάθετες τις οποίες χρησιμοποιούσαν σε πολλά μέρη του Ελλαδικού χώρου αλλά και στην αρχαία Αθήνα.

«Πάσι Θεοίς Μέλι : ΑΜΦΟΡΕΥΣ 1 (Προσφέρεται σε όλους τους θεούς μέλι, αμφορέας 1).

Η επιγραφή αυτή βρέθηκε στην αρχαία πόλη της Κνωσού και δείχνει εκτός των άλλων και τη σημαντική θέση του μελιού στην λατρεία. Είναι γραμμένη στο συλλαβικό αλφάβητο της γραμμικής Β, τον 14ο αι. π.Χ.. Αποκρυπτογραφήθηκε και μεταφράστηκε η πινακίδα από τον Michael Ventris to 1952.

Από τις πινακίδες της Γραμμικής Β, της Κνωσού των Μυκηνών και της Πύλου, αντλούνται πολύτιμες πληροφορίες για τη διακίνηση του μελιού.

Υπάρχουν περισσότερα από 41 ονόματα δοχείων για τη φύλαξη και τη μεταφορά του μελιού, συμπεραίνοντας ότι το εμπόριο μελιού ήταν σε μεγάλη άνθηση.

Νομίσματα με απεικονίσεις μελισσών.

Πάμπολλα νομίσματα που απεικονίζουν με διάφορους  τρόπους μέλισσες, και οδηγούν στο ίδιο συμπέρασμα, ότι το εμπόριο του μελιού γνώρισε μεγάλη ανάπτυξη και ήταν προσοδοφόρο. Νομίσματα βρέθηκαν στην πόλη Μελίτη της Θεσσαλίας και χρονολογούνται στις αρχές του 4ου αι. π.Χ., στηνΚρήτη, στην Κέα, στην Σικελία και στην αρχαία Έφεσο. Στην αρχαία Έφεσο η μέλισσα ήταν σύμβολο της πόλης και απεικονιζόταν στα νομίσματα της εποχής της ακμής της.

Παραστάσεις σε αμφορείς και αγγεία με σκηνές συλλογής μελιού.

Τα αρχαιολογικά ευρήματα από τις ανασκαφές σε διάφορα μέρη του Ελλαδικού χώρου και από τις πληροφορίες που μας δίνουν οι αρχαίοι συγγραφείς και ποιητές, διαπιστώνεται ότι οι άνθρωποι τότε γνώριζαν την τέχνη της μελισσοκομίας, το δε μέλι ήταν εκλεκτό και περιζήτητο στον τότε γνωστό κόσμο, κάτι που αποδεικνύεται από τη μεγάλη άνθηση του εμπορίου του μελιού κατά την αρχαιότητα.

Γνωρίζοντας οι άνθρωποι ότι αυτό το μοναδικό φυσικό βιολογικό προϊόν, το μέλι, παράγεται από την μέλισσα, έγινε η μέλισσα ένα αγαπημένο έντομο-σύμβολο εμπνέοντας τους ανθρώπους σε όλες τις μορφές της τέχνης από τα προϊστορικά χρόνια έως και τις μέρες μας.

Πηγή