ΤΟ ΠΝΕΥΜΑ ΤΟΥ ΜΕΛΙΣΣΙΟΥ (ΟΛΟΚΛΗΡΗ Η ΤΑΙΝΙΑ)

 Αρχές της δεκαετίας του ’80. Επίσκεψη στην Καρδίτσα για να δω έναν καλό φίλο, Παρασκευή βράδυ, στην προβολή της κινηματογραφικής λέσχης. Εκεί είδα για πρώτη φορά την καταπληκτική ταινία του Victor Erice με τον ελληνικό τίτλο «Το πνεύμα του μελισσιού». Τότε, νομίζω, άλλαξε η οπτική γωνία που έβλεπα τις μέλισσες. Και ήταν την ίδια περίοδο, που αποφάσισα ότι αυτό που θα ήθελα να μου συμβεί είναι να γίνω για 5 λεπτά μέλισσα. Να πετάξω χαμηλά στα λουλούδια, να γευτώ το άρωμά τους και να δω τα χρώματά τους αλλιώς, όπως μια μέλισσα, μπορεί και εν τέλη να επιστρέψω στην σκοτεινή μου κυψέλη, μαζί με τις φίλες μου. Αρκετές φορές επανήλθε η αρχική εκείνη επιθυμία, μέσα σε εκατοντάδες διαφορετικές συνθήκες, αλλά πάντα μαζί με ένα χαμόγελο.

Πολλά χρόνια αργότερα έψαξα να βρω την ταινία για να την ξαναδώ, γιατί ένιωθα πως είχε μυθοποιηθεί στο πέρασμα του χρόνου. Την βρήκα στο Amazon, με αγγλικούς υπότιτλους. Την ξανάδα. Χαμογέλασα ξανά, αλλά δεν βρήκα εκείνο το σημείο που με έκανε να μαγευτώ απ’ τις μέλισσες. Πέρασαν και άλλα χρόνια, ώσπου σε ένα μελισσοκομικό διάλειμμα, κατάλαβα τι είχε συμβεί. Είχα ήδη μαγευτεί μια φορά, τότε στην αρχή. Ήμουν όλα αυτά τα χρόνια μαγεμένος από τις μέλισσες. Είμαι υπό την επήρεια μιας μόνιμης και χωρίς ανάκληση μαγείας. Αυτής  της μαγείας που λίγο ή πολύ έχουν νιώσει οι περισσότεροι μελισσοκόμοι. 

Το πολύ ενδιαφέρον σημείο είναι, ότι η ταινία δεν είναι μελισσοκομική. Δεν περιγράφει μελισσοκομικές εργασίες και τεχνικές. Είναι κατά βάση μια πολιτικοκοινωνική ταινία, στην οποία ο ρόλος των μελισσών είναι περιφερειακός, σχεδόν σαν τη ματιέρα ενός πίνακα ζωγραφικής, σαν το μπάσο ή το λαούτο που ακούγονται στο πίσω μέρος ενός μουσικού κομματιού. Δεν στέκονται οι μέλισσες μπροστά στην εικόνα, αλλά την συμπληρώνουν με αυτό το μαγικό, εσωτερικό, σιωπηλό τρόπο συζήτησης με τους εαυτούς μας.

Ξεφεύγοντας από τον λυρισμό μου, να αναφέρουμε, ότι η ταινία γυρίστηκε το 1973, δυο χρόνια πριν από το θάνατο του Φράνκο και κινείται ανάμεσα στο φόβο δυο μικρών κοριτσιών (μετά την προβολή της ταινίας του Φρανκεστάιν), στο φόβο του πολέμου (εκτυλίσσεται το 1940) και στην δομή μιας οικογένειας που ο πατέρας, επιστήμονας της μελισσοκομίας, μένει κλεισμένος στις σκέψεις του και στην μητέρα να αναπολεί κάτι που ποτέ πιθανά δεν θα ξανάρθει. Σε ένα μεγάλο σπίτι που τα παράθυρά του έχουν εξάγωνα τζαμένια σχέδια και που στο γραφείο δεσπόζει εντυπωσιακά μια κυψέλη παρατήρησης, με τις μέλισσες να βγαίνουν μέσα από ένα δικτυωτό σωλήνα, ο Erice μας χαρίζει το κρυμμένο φως της ισπ ανικής επαρχίας και τη θλίψη του εμφυλίου και της κατάληξής του.

Η μικρή Άννα, προσφέρει ένα μήλο στον τραυματισμένο και κυνηγημένο στρατιώτη, δημιουργώντας αυτοστιγμής μια εικόνα περιγραφής της προσπάθειας του ανθρώπου να ξεπεράσει τους φόβους του, χωρίς λογική ανάλυση, αλλά πράττοντας αξιωματικά στη βάση υποστήριξης του αδυνάτου. Ένας μεταφορέας γενναιότητας, με βλέμμα αμόλυντο και καθαρό που μένει για πολύ καιρό μετά το τέλος της ταινίας. Η δεύτερη και τελευταία προσφορά είναι μέλι. Ο μάγος Erice περιπλέκει το μύθο με το ρεαλισμό, την παιδική φαντασία με τη λύτρωση του φωτός, την απώλεια με την αναγέννηση, δίνοντάς μας την αγωνιώδη εκείνη ένταση που μας οδηγεί στην απελευθέρωση.

Ο Fernando Fernan Gomez, η Teresa Gimpera, η Isabel Telleria και η καταπληκτική Ana Torrent μας μαγεύουν με το λιτό και σιωπηλό παίξιμό τους, μην αλλάζοντας ούτε καν τα μικρά τους ονόματα, σαν να είναι η ίδια τους η ζωή, αυτή που περνά εμπρός μας. Η φωτογραφία του Luis Cuadrado και η μουσική του Luis de Pablo σε τέλεια αρμονία (όπως και τα μικρά τους ονόματα) με τα μακρόσυρτα, αλλά δυνατά πλάνα του Erice, μας ωθούν στην εύρεση μιας εσωτερικής, αρμονικής αναζήτησης της όποιας αλήθειας. Δεν έχουν κεντρικό ρόλο οι λέξεις στην ταινία, μα οι εικόνες που βγαίνουν αβίαστα, όμορφα, λιτά και γεμάτα ταυτόχρονα, με μια σχεδόν προκλητική απλότητα, καθηλώνοντάς μας μέχρι και το τέλος των τίτλων, 97 λεπτά μετά την αρχή. Οι μέλισσες και οι κυψέλες παρούσες σε χρόνους τακτούς, μετρημένους, χωρίς υπερβολή, χωρίς να κουράζουν, χωρίς να απουσιάζουν. Έτσι όπως ταιριάζει στις μέλισσες.

Σιωπηλά και χαμογελαστά ξανάρχονται οι εικόνες μετά το τέλος της ταινίας, σπρώχνοντάς μας σε μια μελλοντική επανάληψη του φιλμ. 

Η ταινία θεωρείται μια από τις 100 καλύτερες του προηγούμενου αιώνα. Προτρέποντας τους σινεφίλ και ιδιαίτερα τους σινεφίλ μελισσοκόμους, τελειώνω με μια φράση: Συγκλονιστική ταινία που δεν θα ξεχάσετε ποτέ!

El Espiritu de la Colmena

(Το πνεύμα του μελισσιού – The spirit of the beehive) 1973.

Έγχρωμη.

Διάρκεια 97 λεπτά

ΣΥΝΤΕΛΕΣΤΕΣ:

Σκηνοθεσία: Victor Erice

Σενάριο: Vνctor Erice, Αngel Fernαndez Santos, Francisco J. Querejeta

Φωτογραφία: Luis Cuadrado

Μουσική: Luis de Pablo

Ερμηνευτές: Fernando Fernαn Gσmez, Teresa Gimpera, Ana Torrent, Isabel Tellerνa, Ketty de la Cαmara, Estanis Gonzαlez, JosιVillasante, Juan Margallo, Laly Soldevila, Miguel Picazo.

Παραγωγή: Elνas Querejeta

Ανεξαγόρας Λ. Σκιδούρης

Υ.Γ. Στο προηγούμενο φύλλο γράψαμε δυό λόγια για την ταινία (ντοκιμαντέρ) του Βαγγέλη Ευθυμίου «Ο πλανευτής του Γράμμου». Στο τωρινό μιλήσαμε για την ταινία του Victor Erice «El Espiritu de la Colmena».

Θα συνεχίσουμε στο επόμενο φύλλο με την ταινία του Θ. Αγγελόπουλου «Ο Μελισσοκόμος» και στη συνέχεια με την ταινία του Σεμίχ Καπλάνογλου «Μέλι». Όταν μας τελειώσουν οι ταινίες θα αρχίσουμε να μιλάμε για ποίηση και μουσική εμπνευσμένη από τη μέλισσα και τους εμπλεκόμενους. Η τέχνη είναι παρούσα και αξίζει να κοντοστεκόμαστε μαζί της ατενίζοντας την ύπαρξη και τον πολιτισμό μας, όχι σαν παρατηρητές, αλλά σαν συνδημιουργοί απελευθερωτικών συναισθημάτων, μέσα σε ένα απίστευτα πιεστικό πλαίσιο ζωής.

Πηγή