Πως αποφασίζεται η σμηνουργία;

Είναι άγνωστο το πως και από ποιον λαμβάνεται η σοβαρή αυτή απόφαση, και θα μείνει ίσως για πάντα μυστήριο στον άνθρωπο, εκτός αν κατόρθωσε ποτέ να ανακαλύψει, πως συνεννοούνται μεταξύ τους οι μέλισσες.

Τούτο όμως δεν μας ενδιαφέρει και τόσο πολύ. Εκείνο που μας ενδιαφέρει περισσότερο είναι το πρακτικό μέρος, για να ξέρουμε τι προηγείται του αφεσμού και τι γίνεται ύστερα απ αυτόν. Μέσα λοιπόν στη μητρική κυψέλη, όταν ληφθεί η απόφαση της σμηνουργίας αρχίζουν οι μέλισσες να προετοιμάζουν τους διάδοχους της βασίλισσας που πρόκειται να αναχωρήσει.

Πως γίνεται αυτή η προετοιμασία;

Κατασκευάζουν μερικά μεγάλα κέρινα κελιά (βασιλοκελιά) πάνω στις κηρήθρες, τα όποια διαφέρουν τελείως από τα συνηθισμένα εξάγωνα κελιά, γιατί μοιάζουν στην αρχή μεν με το κύπελλο ενός βελανιδιού που έχει το στόμιο του γυρισμένο προς τα κάτω, όταν δε συμπληρωθούν μοιάζουν πολύ με το αράπικο φιστικί. Τα κελιά αυτά τα ονομάζουμε βασιλικά κελιά, γιατί μέσα σ’ αυτά πρόκειται να γεννηθούν και να μεγαλώσουν οι νέες βασίλισσες. 

Όταν κατασκευαστούν αυτά τα κελιά , που ο αριθμός τους ποικίλλει ανάλογα με την δύναμη του μελισσιού ,τη ράτσα των μελισσιών και την επιθυμία προς σμηνουργία, η βασίλισσα γεννά μάλλον την αναγκάζουν να γεννήσει, από ένα αυγό μέσα σε κάθε βασιλικό κελί. 

Τα αυγά αυτά εκκολάπτονται σε τρεις μέρες, γεννιέται το σκουλήκι, μεγαλώνει επί πεντέμισι μέρες, πλέκει το κουκούλι του, μένει κλεισμένο άλλες 7 μισή μέρες και τη 16η μέρα τρυπά το κουκούλι και βγαίνει η νέα βασίλισσας . 

Το σκουλήκι της βασίλισσας όταν γεννιέται, δεν διαφέρει από το σκουλήκι της εργάτριας, αλλά από την 3η μέρα της γέννησης του τρέφεται με μια ιδιαίτερη τροφή, ένα είδος θρεπτικής κρεμάς που την ονομάζουμε βασιλικό πολτό. 

Σ’ αυτόν οφείλει η βασίλισσα την τελειότερη σωματική διάπλαση της. Τα αυγά δεν τα γεννά η βασίλισσας μέσα σε όλα τα βασιλικά κελιά την ιδία μέρα, αλλά προοδευτικά. Ο αφεσμός γίνεται όταν σφραγιστούν τα πρώτα βασιλικά κελιά, εάν ο καιρός το επιστρέψει. Αυτός λέγεται ο πρώτος αφεσμός, γιατί γίνονται και δευτερεύοντες αφεσμοί, όπως θα δούμε . 

Η συνηθισμένη ώρα που γίνεται ο αφεσμός είναι μεταξύ 10π.μ και 2μ.μ. Λίγο πριν βγει το σμήνος, ενώ στην είσοδο της κυψέλης παρατηρείται η συνηθισμένοι κίνηση, μέσα στην κυψέλη επικρατεί ασυνήθιστος αναβρασμός . Οι μέλισσες που πρόκειται να βγουν με το σμήνος ορμούν στα κελιά που περιέχουν μέλι και γεμίζουν το σάκο τους, για να έχουν παρακαταθήκη τροφής επί 1-2 ήμερες. 

Για το λόγο αυτό οι μέλισσες του αφεσμού είναι συνήθως ήμερες και πολύ λίγο επιθετικές, γιατί είναι χορτάτες . Και τότε ξαφνικά να αμέτρητο πλήθος μέλισσες αρχίζει να βγαίνει από την είσοδο και να στριφογυρίζουν στον αέρα, στην αρχή γύρω γύρω από την κυψέλη, και σιγά σιγά να συμπυκνώνεται και να κατευθύνεται προς κάποιο δέντρο ή άλλο αντικείμενο εκεί κοντά, και να κάθεται πάνω σε κανένα κλωνάρι, όπου σχηματίζει ένα πελώριο ζωντανό τσαμπί. Συνήθως η βασίλισσα βγαίνει μαζί με τις τελευταίες μέλισσες. Στο κλωνάρι όπου θα κρεμαστεί το πρώτο σμήνος θα παραμείνει επί πολλές ώρες και μερικές φόρες κι ένα εικοσιτετράωρο, πριν φύγει για να εγκατασταθεί στο μέρος που διάλεξε. 

Το μέρος αυτό φαίνεται ότι το βρίσκουν από πριν, με προσκόπους που στέλνουν για ανίχνευση. Επομένως, ο μελισσοκόμος έχει όλο τον καιρό να αντιληφτεί το σμήνος, να το μαζέψει και να το τοποθετήσει μέσα σε δική του κυψέλη. Για να μαζέψει το σμήνος δεν έχει παρά να κρατήσει από κάτω ένα καλάθι η ένα κιβώτιο και να δώσει ένα δυνατό χτύπημα στο κλωνάρι του δέντρου, οπότε ολόκληρο το σμήνος πέφτει μέσα (Εάν έχει μελίσσια κοντά καλό θα ήταν να βγάλει 3 πλαίσια από κάποιο άλλο 1 μελι,1 γόνο και ένα με γύρη και να τα τοποθετήσει μέσα στην κυψέλη). Τότε τοποθετεί το καλάθι η την κυψέλη κάτω, εκεί κοντά, για να μαζευτούν οι μέλισσες του σμήνους που δεν έπεσαν μαζί αλλά πέταξαν την ώρα του χτυπήματος. 

Αν όμως ο μελισσοκόμος δεν αντιληφτεί το σμήνος, τότε αυτό φεύγει και εγκαθίσταται σε κανένα κούφιο δέντρο, η σε καμιά άδεια κυψέλη, η σε άλλο μέρος της αρεσκείας του, το οποίο όπως είπαμε το βρίσκει με τους προσκόπους που στέλνει γι’ αυτό το σκοπό. Στη νέα του κατοικία ,η πρώτη δουλεία του σμήνους είναι να χτίσει κηρήθρες, κι ευθύς αμέσως αρχίζει η συνηθισμένη δραστηριότητα της κυψέλης. Μερικές φόρες συμβαίνει το σμήνος να επιστρέψει πίσω στην κυψέλη του από το μέρος που κρεμάστηκε. Τούτο γίνεται αν για οποιονδήποτε λόγο χαθεί η βασίλισσας του. Δεν κρεμιούνται όλα τα σμήνη από κλαδιά δέντρων. Πολλές φορές κάθονται σε φράκτες, σε θάμνους, σε ψηλά δέντρα. Το μάζεμα τους τότε είναι δύσκολο, και χρειάζεται έμπειρος μελισσοκόμος για να το πετύχει.

Του Αργύρη Ασημακόπουλου