Θρησκεία τους, η μελισσοκομία

Του ΠΑΝΑΓΙΩΤΗ ΓΕΩΡΓΟΥΔΗ

Ανατροπή πολιτισμικών δεδομένων δημιουργείται κυρίως για τον μινωικό αλλά και τον μυκηναϊκό πολιτισμό, αφού για θεμελιώδη σύμβολα, που εθεωρούντο «κλειδιά» στην κατανόηση της πολιτισμικής ταυτότητας των αρχαίων Κρητών αυτής της περιόδου από την εποχή του Έβανς, μια νέα επιστημονική μελέτη δύο ερευνητών αποδεικνύει πως δεν είναι θρησκευτικά σύμβολα, είναι απολύτως κοσμικά και μάλιστα εξειδικευμένα εργαλεία της μελισσοκομικής παραγωγής, τα οποία, σχεδόν αυτούσια, χρησιμοποιούσαν οι Έλληνες μέχρι το πρόσφατο παρελθόν.

Συγκεκριμένα:

Στο πλαίσιο των εργασιών του 11ου Διεθνούς Κρητολογικού Συνεδρίου στο Ρέθυμνο, έγινε μια σημαντική ανακοίνωση από τους ιστορικούς ερευνητές Χαράλαμπο Β. Χαρίση και Αναστάσιο Β. Χαρίση, που αλλάζει ριζικά όσα πιστεύαμε τα τελευταία 100 χρόνια για τη λεγόμενη μινωική θρησκεία.

Οι Χαράλαμπος και Αναστάσιος Χαρίσης, γιατρός και μηχανολόγος αντίστοιχα, έχουν εκδώσει και σχετικό βιβλίο με τις απόψεις τους στα αγγλικά με τίτλο: «Μελισσοκομία στο προϊστορικό Αιγαίο. Αναθεώρηση των μινωικών και μυκηναϊκών θρησκευτικών συμβόλων», εκδόσεις «Μπαρ», στο οποίο αναλύουν εμπεριστατωμένα τις απόψεις τους.

Σύμφωνα με την προαναφερόμενη ανακοίνωση «μερικά από τα πιο γνωστά χρυσά δακτυλίδια του μυκηναϊκού και μινωικού κόσμου, στα οποία, όπως ήθελε να πιστεύει ο Arthur Evans και οι μεταγενέστεροί του, απεικονίζονται θρησκευτικές παραστάσεις, φαίνεται ότι στην πραγματικότητα απεικονίζονται μελισσοκομικά τοπία:

Αγέραστες τεχνικές

»Μελισσοκόμοι περισυλλέγουν σμάρια από τα δένδρα, μελισσοφάγοι επιτίθενται στις μέλισσες αλλά και αρχαίες κυψέλες όμοιες με τις παραδοσιακές κεραμικές και πέτρινες, που χρησιμοποιούνταν μέχρι πρόσφατα στην Κρήτη και σε ολόκληρη την Ελλάδα. Απεικονίζονται ακόμα "Κουρήτες" (οι οποίοι σύμφωνα με τον Διόδωρο Σικελιώτη ανακάλυψαν τη μελισσοκομία) να χτυπούν χάλκινες ασπίδες για να αναγκάσουν τα σμάρια να καθίσουν στα δένδρα προκειμένου να τα συλλάβουν -μια τεχνική που στην αρχαιότητα αποκαλούσαν "μελιττοπηχείν", και που χρησιμοποιούσαν μέχρι πρόσφατα οι παραδοσιακοί μελισσοκόμοι όλου του κόσμου».

Στην ίδια ανακοίνωση όπως και στο βιβλίο των εισηγητών «Apiculture in the Prehistoric Aegean. Minoan and Mycenaean symbols revisited», όπου γίνεται εκτενέστερη ανάλυση και όλων των παραπάνω, «ταυτίστηκαν για πρώτη φορά τα σκεύη μιας ολόκληρης αποθήκης του ανακτόρου της Κνωσού με μελισσοκομικά κεραμικά αντικείμενα, όπως κυψέλες, μελισσοκομικά καπνιστήρια και άλλα που χρησίμευαν στο στύψιμο των κηρηθρών, στην εξαγωγή του κεριού από τις κηρήθρες και στη συσκευασία των κηρηθρών. Ανάμεσά τους υπήρχε ακόμα και μία σφηκοπαγίδα. Τα σκεύη αυτά, πολλά εκ των οποίων εκτίθενται στο Μουσείο του Ηρακλείου, θεωρούνταν μέχρι σήμερα λατρευτικά».

Μελο-εφαρμογές

Ταυτόχρονα τονίζονται οι πολλαπλές χρήσεις του μελιού και των μελισσοκομικών προϊόντων: «Το μέλι στην προϊστορική εποχή δεν ήταν απλά και μόνο η μοναδική γλυκαντική και με μεγάλη θρεπτική αξία ουσία, αλλά είχε και πάμπολλες άλλες χρήσεις στη φαρμακοποιία, στη μαγειρική, στην παρασκευή καλλυντικών, ενώ το κερί και η πρόπολη χρησίμευαν στον φωτισμό, στη ζωγραφική, στη μεταλλουργία, ακόμα και στη ναυπηγική. Γι' αυτό και η μελισσοκομία αποτελούσε μία από τις πιο προσοδοφόρες εμπορικές επιχειρήσεις της προϊστορικής εποχής».

Γι' αυτούς τους λόγους οι εισηγητές Χ. και Α. Χαρίσης πιστεύουν ότι «οι κάτοχοι των χρυσών αυτών δακτυλιδιών δεν ήταν ιερείς, όπως νομίζαμε μέχρι σήμερα, αλλά άτομα μιας κοινωνικής ελίτ που έλεγχαν το εμπόριο των μελισσοκομικών προϊόντων και που με τα δακτυλίδια τους σφράγιζαν τα έγγραφα και τις συσκευασίες. Ήταν δηλαδή κάτι σαν "υπουργοί μελισσοκομίας" με παρόμοιους ρόλους και τακτικές που συναντάμε την ίδια εποχή και στη φαραωνική Αίγυπτο.

»Οι παραπάνω νέες μαρτυρίες από τις παραστάσεις των δακτυλιδιών και τα σκεύη της Κνωσού, σε συνδυασμό με άλλα παλαιότερα αρχαιολογικά ευρήματα, όπως το γνωστό κόσμημα από τα ανάκτορα των Μαλίων που απεικονίζει μέλισσες να μεταφέρουν γύρη, δείχνουν ότι η μινωική μελισσοκομία ήταν από τις πιο αναπτυγμένες και πρωτοπόρες της εποχής της και ότι η Κρήτη έπαιξε σημαντικότατο ρόλο στη μετάδοση της τέχνης αυτής στον υπόλοιπο κόσμο.

»Εντύπωση προκαλεί το γεγονός της αδιατάρακτης συνέχειας των εργαλείων και των τεχνικών της μέσω της παράδοσης, που στην εποχή μας όμως έχει εξαφανιστεί λόγω της χρήσης των ευρωπαϊκών κυψελών. Ευτυχώς σε πολλά λαογραφικά μουσεία μπορεί ακόμα κανείς να δει τα σκεύη αυτά της παραδοσιακής μας μελισσοκομίας και να θαυμάσει τον για χιλιάδες χρόνια αναλλοίωτο ελληνικό πολιτισμό. Μέσω της νέας αυτής ματιάς τα διάσημα χρυσά μυκηναϊκά και μινωικά δακτυλίδια, απαλλαγμένα πλέον από εισηγμένες και αυθαίρετες "θρησκευτικές" θεωρίες, έρχονται πιο κοντά στην ελληνική παράδοση». 

Πηγή