Όταν φεύγουν οι μέλισσες

Στα τέλη Απριλίου του 2018, τα κράτη-μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης ψήφισαν την απαγόρευση τριών διαδεδομένων φυτοφαρμάκων για να προστατεύσουν τις μέλισσες. Υπάρχει λόγος να ανησυχούμε για την επίδραση της σύγχρονης γεωργίας στις μέλισσες και ποιες είναι οι επιπτώσεις στην ποιότητα του μελιού που καταναλώνουμε;

Τρία φυτοφάρμακα που χρησιμοποιούνταν ευρέως σε καλλιέργειες, όπως βαμβάκι, καλαμπόκι, σιτάρι και άλλα, είχαν τεθεί σε περιορισμό από την ΕΕ ήδη από το 2013, και αυτό γιατί έρευνες έδειχναν ότι επιδρούν αρνητικά, και μάλιστα με δραματικό τρόπο, στο νευρικό σύστημα των εντόμων, και ειδικά των μελισσών. Η χρήση των συγκεκριμένων γεωργικών φαρμάκων γινόταν και στη χώρα μας και είχαν παρατηρηθεί δηλητηριάσεις μελισσών.

Τι είναι αυτό όμως που έκανε τον Ευρωπαίο επίτροπο Υγείας και Ασφάλειας Τροφίμων, τον Λιθουανό Βιτένις Αντριουκάιτις, να δηλώσει ότι «η υγεία των μελισσών έχει ιδιαίτερη σημασία για εμάς»;

Σύμφωνα με στοιχεία της περιβαλλοντικής οργάνωσης Greenpeace, το 35% της παγκόσμιας παραγωγής τροφής εξαρτάται από τα έντομα-επικονιαστές, το μεγαλύτερο μέρος των οποίων αποτελούν οι μέλισσες, ενώ οι καλλιέργειες περίπου 90 φρούτων και λαχανικών σε όλο τον κόσμο χρειάζονται τις μέλισσες για επικονίαση.

Το πιο ανησυχητικό γεγονός για επιστήμονες και μελισσοκόμους συνέβη το 2007, όταν δεκάδες χιλιάδες μελίσσια στις ΗΠΑ έμειναν χωρίς πληθυσμό, αφού οι μέλισσες εξαφανίζονταν, πιθανότατα έχαναν τον προσανατολισμό τους, δεν μπορούσαν να γυρίσουν στην κυψέλη και πέθαιναν κάπου στη διαδρομή. Η ασθένεια ονομάζεται «σύνδρομο κατάρρευσης μελισσιών» και, παρόλο που έχει καταγραφεί ήδη από τα μέσα του 1800, το συγκεκριμένο συμβάν είχε ευρεία εξάπλωση, σημαντικές απώλειες και μεγάλη διάρκεια. Τα αίτια αυτής της καταστροφής αναζητήθηκαν σε διάφορους παράγοντες, όπως ιοί, παράσιτα, φάρμακα για τις ασθένειες των μελισσών, αλλά και η μη ισορροπημένη διατροφή των μελισσών, οι γενετικά τροποποιημένες καλλιέργειες και τα φυτοφάρμακα.

Τι συμβαίνει στην Ελλάδα; 

Στο παρελθόν δεν είχαν παρατηρηθεί εκτεταμένες περιπτώσεις του συνδρόμου, όμως, όπως μας λέει η δρ Φανή Χατζήνα, βιολόγος-ερευνήτρια στο Ινστιτούτο Μελισσοκομίας του ΕΛΓΟ Δήμητρα, «τα τελευταία δύο χρόνια τα κρούσματα των εξαφανίσεων και της κατάρρευσης έχουν αυξηθεί σε ανησυχητικό βαθμό και στη χώρα μας». Το οξύμωρο είναι ότι καταγράφεται συνεχής αύξηση του αριθμού των μελισσιών. Τα διαθέσιμα στοιχεία δείχνουν ότι ο αριθμός τους το 2017 έφτασε τα 1.800.000 περίπου, ενώ το 2009 κυμαίνονταν στο 1.500.000. Όμως, δεν πρέπει να επαναπαυόμαστε, γιατί «η γεωργία χρησιμοποιεί πιο σύγχρονο εξοπλισμό που συχνά σκοτώνει περισσότερες μέλισσες. Τα γεωργικά φάρμακα χρησιμοποιούνται με πολλούς τρόπους για να είναι πιο αποτελεσματικά κατά των εχθρών και των ασθενειών των καλλιεργειών και με μεγαλύτερη διάρκεια δράσης», μας λέει ο καθηγητής στο Γεωπονικό Πανεπιστήμιο Αθηνών Πασχάλης Χαριζάνης, ενώ και η δρ Χατζήνα υποστηρίζει ότι μπορεί να απαγορεύτηκαν τα τρία συγκεκριμένα φυτοφάρμακα, αλλά υπάρχουν δεκάδες άλλα που επηρεάζουν αρνητικά τις μέλισσες.

Και όσον αφορά την ποιότητα του μελιού που καταναλώνουμε; Και οι δύο επιστήμονες είναι καθησυχαστικοί: η μέλισσα που θα έρθει σε επαφή με το εντομοκτόνο θα πεθάνει στο χωράφι ή θα αποπροσανατολιστεί και δεν θα φτάσει στην κυψέλη. Η μέλισσα λειτουργεί ως βιοφίλτρο και το προϊόν φιλτράρεται από το ίδιο το έντομο στη διαδικασία μετατροπής του νέκταρος σε μέλι.

Είναι το ελληνικό μέλι ανώτερο; Οι αναλύσεις δείχνουν ότι το ελληνικό μέλι είναι άριστης ποιότητας, ιξώδες, πλούσιο σε άρωμα, γεύση, γυρεόκοκκους, με θρεπτική και βιολογική αξία. Λόγω του ξηροθερμικού κλίματος στη χώρα μας, ευδοκιμούν περισσότερα είδη αρωματικών φυτών, και αυτά με τη σειρά τους δίνουν μέλι, σε γενικές γραμμές, πιο εύγευστο και αρωματικό από αντίστοιχα του εξωτερικού. Επίσης, η απουσία μεγάλων μονοκαλλιεργειών, οι πολλές, μικρές και διαφορετικές καλλιέργειες σε συνδυασμό με τα αρωματικά φυτά κάνουν το ελληνικό μέλι μοναδικό.

Ευχαριστούμε τον καθηγητή στο Γεωπονικό Πανεπιστήμιο Αθηνών Πασχάλη Χαριζάνη και τη δρα Φανή Χατζήνα, βιολόγο-ερευνήτρια στο Ινστιτούτο Μελισσοκομίας του ΕΛΓΟ Δήμητρα.

Πηγή