Το πλαστικό στη μελισσοκομία και τα αγροτικά προϊόντα

Στις "ανεπτυγμένες" κοινωνίες το πλαστικό έχει εισχωρήσει στη καθημερινότητα των ανθρώπων εδώ και αρκετές δεκαετίες και πολλά πλαστικά υλικά χρησιμοποιούνται κατα την επεξεργασία και αποθήκευση των τροφίμων.

Στο άρθρο αυτό θα ασχοληθούμε με τις ιδιότητες των πλαστικών, διότι πολλά είναι εκείνα τα πλαστικά υλικά που χρησιμοποιούμε για να παράξουμε και να αποθηκεύσουμε αγροτικά προϊόντα προς κατανάλωση. Στη μελισσοκομία χρησιμοποιούμε πλαστικά δοχεία για το μέλι, βαζάκια, τροφοδότες, γυρεοπαγίδες, πλαστικά τελάρα, κυψέλες κ.α. Πολλά αγροτικά προϊόντα όπως λάδι, κρασί, τσίπουρο, φρούτα συσκευάζονται και διακινούνται σε πλαστικές συσκευασίες.

Επιγραμματικά, οι χρήσιμες ιδιότητες που κάνουν το πλαστικό να υπάρχει στη καθημερινότητα μας είναι οι εξής:

• -Οικονομικό υλικό
• -Ανθεκτικό
•  Εύπλαστο
•  Ελαφρύ
•  Θερμομονωτικό
•  Κακός αγωγός ηλεκτρισμού κ.α.

Τα πλαστικά γνωστά και ώς πολυμερή, αποτελούνται απο μόρια μεγάλου μοριακού βάρους, τα οποία προέρχονται απο συνένωση μικρότερων μορίων (μονομερή), όπως το αιθυλένιο, προπυλένιο, βινιλοχλωρίδιο, στυρένιο, αμίνες, κετόνες κ.α. Τα μονομερή αυτά ενώνονται με συγκεκριμένη χημική διαδικασία που ονομάζουμε πολυμερισμό. Κατα τη διαδικασία αυτή χρησιμοποιούνται πλήθος χημικών ουσιών ως καταλύτες, διαλυτικά κ.α.

Πέραν των εξαιρετικών ιδιοτήτων τους, τα πλαστικά απαιτούν μεγάλη προσοχή στη χρήση τους ιδιαίτερα όταν προορίζονται στην παραγωγή και συσκευασία τροφίμων, διότι κάτω απο ακατάλληλες συνθήκες , ουσίες από τα τοιχώματα του πλαστικού μπορούν να μετακινηθούν (μεταναστεύσουν) στο τρόφιμο που έρχεται σε επαφή (αλλά και στο περιβάλλον).

Στο σημείο αυτό να υπογραμίσουμε, πως υπάρχουν διάφορα είδη πλαστικών και κάποια απο τα είδη αυτά επιτρέπονται για τρόφιμα, ενώ κάποια απαγορεύονται. Υπάρχουν διάφορες ποιότητες πλαστικών με διαφορετική καταλληλότητα. Όλα τα πλαστικά δέν είναι το ίδιο!


Ουσίες που μπορούν να μετακινηθούν από το τοίχωμα του πλαστικού στα τρόφιμα ή το περιβάλλον είναι:

• Μονομερή ή ολιγομερή μόρια (αιθυλένιο, βινυλοχλωρίδιο, στυρόλιο κ.α.)
• Πλαστικοποιητές, λιπαντικά, χρωστικές κ.α.
• Προϊόντα επεξεργασίας πλαστικών (π.χ. διάφοροι διαλύτες, αλδεϋδες, κετόνες κ.α.)

Παράγοντες που επηρεάζουν την "μετανάστευση" των παραπάνω ουσιών πρός τα τρόφιμα είναι:

- Το μοριακό βάρος της ουσίας.
- Η στερεοχημική δομή των ουσιών.
- Η φύση, η σύσταση του τροφίμου και η συνάφεια του με τα τοιχώματα του πλαστικού. Στα λιπαρά και τα ελαιώδη τρόφιμα παρατηρείται μεγάλη μετανάστευση ουσιών απο τα πλαστικά τοιχώματα.
- Ο χρόνος επαφής με την πλαστική επιφάνεια.
- Η θερμοκρασία αυξάνει την ταχύτητα μετανάστευσης, αλλά και τη διαλυτότητα των συστατικών στα τρόφιμα.

Κίνδυνοι υγείας

Οι ουσίες που μεταναστεύουν από το πλαστικό προς το τρόφιμο μπορούν να μεταφερθούν στο ανθρώπινο σώμα, όπου δρουν συσσωρευτικά, δημιουργόντας προβλήματα υγείας, λόγω της τοξικολογικής τους δράσης. Ευθύνονται για  ορμονικές διαταραχές, δυσκολίες του ανοσοποιητικού συστήματος, δυσλειτουργίες τους αναπαραγωγικού συστήματος, δερματολογικά, παθήσεις στο ήπαρ, τα νεφρά, έχουν πιθανή καρκινογόνο δράση κ.α. Σκοπός βέβαια του άρθρου αυτού δεν είναι να τρομοκρατήσει, αλλα να ενημερώσει για τη σωστή χρήση.

Παρά το γεγονός ότι οι ποσότητες των ουσιών που μεταναστεύουν απο το πλαστικό μπορεί να είναι πολύ μικρές, όταν εφαρμόζονται σωστά όλοι οι κανόνες χρήσης, η καθημερινή χρήση και διάδοση των πλαστικών, αυξάνει κατα πολύ την έκθεση σε αυτές τις ρυπογόνες ουσίες.

Πολλές επιστημονικές μελέτες έχουν αποδείξει τη τοξική δράση των πλαστικών, γι αυτό υπάρχουν αυστηροί κανόνες που καθορίζουν τη παραγωγή πλαστικών , αλλά και τη χρήση τους.

Βασικά πράγματα που πρέπει να γνωρίζουμε:

Όλα τα πλαστικά υλικά που έρχονται σε επαφή με τρόφιμα π.χ. νερό, λάδι, βούτυρο, μέλι κ.α., έχουν πάνω ένα σύμβολο, το οποίο δηλώνει τον τύπο του πλαστικού από το οποίο είναι φτιαγμένο. Το σύμβολο αυτό όπως βλέπετε και παρακάτω στον πίνακα, είναι ένα τρίγωνο απο τρία βέλη, που στο κέντρο του έχει έναν αριθμό και συχνά συνοδεύεται με λατινικά γράμματα, της ουσίας που κατασκευάστηκε το πλαστικό. Κάποιες φορές φορές μπορεί να μην υπάρχει σύμβολο, αλλά μόνο τα λατινικά γράμματα ή ο κωδικός.

Όλα τα πλαστικά υλικά που προορίζονται για επαφή με τρόφιμα θα πρέπει να φέρουν ενδείξεις καταλληλότητας για τρόφιμα. Δέν είναι όλα τα πλαστικά κατάλληλα.

Παρακάτω βλέπετε τα σύμβολα που δείχνουν τη καταλληλότητα για τρόφιμα και συνοπτικά τι σημαίνει το καθένα από αυτά:

Συμπεράσματα: 

-Τα πλαστικά  που προορίζονται  για χρήση σε τρόφιμα, πρέπει να φέρουν τη σήμανση και τα σύμβολα καταλληλότητας.

- Δέν χρησιμοποιούμε συσκευασίες απο μή εδώδιμα προϊόντα για αποθήκευση τροφίμων ακόμη άν πλυθούν και καθαριστούν. Για παράδειγμα είναι λάθος τακτική να συλλέγουμε και να αποθηκεύουμε γύρη σε πλαστικές σακούλες των σουπερμάρκετ.

- Ποτέ δεν τοποθετούμε ζεστά τρόφιμα σε πλαστικές συσκευασίες. Η αύξηση της θερμοκρασίας ευνοεί τη μετανάστευση ουσιών απο το υλικό στο τρόφιμο.

- Να μην εκτίθενται στον ήλιο συσκευασίες με τρόφιμα ή κενές πλαστικές συσκευασίες που  προορίζονται για τρόφιμα.

- Πλύσιμο πλαστικών σε μέτρια θερμοκρασία, χωρίς τη χρήση σκληρών καθαριστικών.

- Φθαρμένα πλαστικά που αλλάξανε όψη, είναι θαμπά, εύθραυστα πρέπει να τα πετάμε, διότι η μετανάστευση ουσιών αυξάνεται κατακόρυφα.

- Απαγορεύεται η μακροχρόνια αποθήκευση λαδιού και αλκοολούχων σε πλαστικά. Στην αποθήκευση αλκοολούχων π.χ. τσίπουρου, μπορεί να έχουμε και διάλυση πλαστικής μάζας του περιέκτη στο περιεχόμενο.

- Πρέπει να τηρούνται οι σωστές συνθήκες και στον περιβάλλοντα χώρο της αποθήκευσης, των συσκευασμένων τροφίμων. Για παράδειγμα το εμφιαλωμένο σε πλαστικά μπουκάλια νερό πρέπει να αποθηκεύεται σε σκιερό μέρος στους 20 βαθμούς κελσίου, αλλιώς φθαλικές ενώσεις μεταναστεύουν απο το πλαστικό στο νερό.

- Επαναχρησιμοποίηση άδειων μπουκαλιών νερού να γίνεται με μέτρο.

- Μπουκάλια με νερό δεν είναι κατάλληλα για αποθήκευση αλκοολούχων.

Πλαστικά στη Μελισσοκομία

Πλήθος πλαστικών υλικών συσκευασίας και εργαλείων χρησιμοποιούνται συχνά στην μελισσοκομία, όπως γυρεοπαγίδες πλαστικές, δοχεία μελιού, τροφοδότες, πλαστικές κυψέλες κ.α. Όλα αυτά πρέπει να χρησιμοποιούνται με το σωστό τρόπο και πάντα να είμαστε σίγουροι για την καταλληλότητα τους.

Επιγραμματικά στη μελισσοκομία καλό είναι να προσέχουμε τα εξης:

- Να παρατηρούμε στις πλαστικές συσκευασίες μελιού τα  αντίστοιχα σύμβολα καταλληλότητας για τρόφιμα.

- Πλαστικά που θα έρθουν σε επαφή με τα μελισσοκομικά προϊόντα να μην εκτίθενται στην έντονη ηλιακή ακτινοβολία. Π.χ. πλαστικά βαζάκια.

- Να μην έρχονται οι μέλισσες σε επαφή με ακατάλληλα (π.χ.φθαρμένα) πλαστικά, τροφοδότες, πλαστικά πλαίσια κ.α.

- Δεν αποθηκεύουμε ζεστό μέλι σε πλαστικά δοχεία

-Τα δοχεία αποθήκευσης μελιού πρέπει να είναι απο κατάλληλο πλαστικό για τρόφιμα και συγκεκριμένα για μέλι.

- Δέν φτιάχνουμε κεραλοιφές σε πλαστικά βαζάκια

- Δεν φτιάχνουμε σαπούνια σε οποιαδήποτε πλαστικά καλούπια.

- Δεν τροφοδοτούμε ζεστό σιρόπι σε πλαστικούς τροφοδότες ούτε το αποθηκεύουμε ζεστό σε δοχεία πρίν το δώσουμε στις μέλισσες.

- Όταν απολυμαίνουμε πλαστικά υλικά π.χ. τροφοδότες, κυψέλες, βασιλικά κελιά κ.α. δεν χρησιμοποιούμε καυτό νερό και ισχυρά απορρυπαντικά.


Όλα τα παραπάνω δεν πρέπει να μας φοβίζουν, αλλά να αποτελούν γνώση ώστε να παράγουμε ποιοτικά προϊόντα, υψηλής βιολογικής αξίας, όπως το μέλι. Τα πλαστικά θα συνεχίσουν να υπάρχουν στη καθημερινή μας ζωή και αν γίνει σωστή χρήση, σύμφωνα με τους κανόνες τους, οι κίνδυνοι μηδενίζονται. Ας σεβόμαστε τον εαυτό μας και τον καταναλωτή, παράγοντας ατόφια και γνήσια  αγροτικά προϊόντα, απο την ευλογημένη ελληνική φύση, με όλη τη φροντίδα που χρειάζεται.
Επιμέλεια:
Κοντοκώστας Σταύρος - Γεωπόνος ΠΕ
Πηγή