«Σταγονόρροια» μια καινούρια λέξη για τους μελισσοκόμους

 Η «Σταγονόρροια» είναι η έκκριση νερού από τα φυτά και συμβαίνει συνήθως τη νύχτα όταν η ατμοσφαιρική υγρασία είναι υψηλή και η διαπνοή περιορισμένη.

Η “Σταγονόρροια” είναι μια ευθύς διαδικασία μεταφοράς νερού από τις ρίζες προς τα έξω και έτσι οι σταγόνες μπορούν δυνητικά να μεταφέρουν και να περιέχουν ουσίες που είναι θανάσιμες για τις μέλισσες.

«Σταγονόρροια» (Guttation, guta-shun). Δεν είναι καινούργιος όρος για την επιστήμη. Είναι ένας καινούργιος όρος για τους μελισσοκόμους, αν και επιθυμητό είναι να μην διευρύνουμε τον γλωσσικό και νοητικό μας ορίζοντα συνεχώς, με λέξεις και έννοιες που οδηγούν σε θανάτους μελισσών και σε στρεσάρισμα ολόκληρο τον κλάδο.

Any way που θα λέγανε και οι αγγλόφωνοι. Ας δούμε λοιπόν τι είναι η «Σταγονόρροια» ή καλύτερα ας δούμε τι δεν είναι.

Τα φυτά χρειάζονται νερό για πολλούς λόγους, όμως το νερό αυτό πρέπει να βρίσκεται σε μια συγκεκριμένη ισορροπία, ώστε από τη μια να μην μαραθεί το φυτό και από την άλλη να μην συμβεί οποιαδήποτε έκρηξη των κυττάρων από υπερκορεσμό (νερού). Και οι δυο ακραίες αυτές καταστάσεις δεν βοηθούν στη φωτοσύνθεση και εν’ τέλη στην ανάπτυξη του φυτού.

Στη διάρκεια της ημέρας, όταν έχει ήλιο, τα φυτά ρυθμίζουν την ποσότητα του νερού (στην πραγματικότητα την συμπύκνωση του νερού στα κύτταρα) μέσω μιας διαδικασίας που ονομάζεται διαπνοή. Μικρές δομές στα φύλλα, τα στομάτια, είναι βαλβίδες που ανοίγουν την ημέρα για την ανταλλαγή αερίων, διοξειδίου του άνθρακα (CO2 ) και οξυγόνου (O2), φέρνοντας μαζί και ατμό, όπως όταν αναπνέουμε μια χειμωνιάτικη ημέρα. Οι ρίζες απορροφούν νερό και θρεπτικές ουσίες από το έδαφος, μεταφέρονται στο φυτό και το περίσσιο νερό φεύγει μέσω της διαπνοής. Η παραπάνω διαδικασία πραγματοποιείται κατά τη διάρκεια της ημέρας, γιατί το φως αποτελεί καθοριστικό παράγοντα.

Τι συμβαίνει όμως τη νύχτα; Τα φυτά δεν κοιμούνται τη νύχτα (όπως κατά καιρούς κάνουν και οι ανήσυχοι μελισσοκόμοι), αλλά συνεχίζουν να απορροφούν νερό και θρεπτικά στοιχεία. Τα στομάτια είναι κλειστά, εφόσον το βράδυ έχει σταματήσει η διαπνοή. Πώς όμως φεύγει το περίσσιο νερό;

Η διαδικασία αποβολής του νερού το βράδυ ονομάζεται «Σταγονόρροια».

Τα φυτά διαθέτουν κάποιο «ειδικό εκκριτικό σύστημα – σχηματισμό», τα υδατώδη (hydathodes) και με τους υδατικούς πόρους που βρίσκονται στις άκρες ή στα περιθώρια των φύλλων αποβάλλουν νερό. Όταν το βράδυ περιορίζεται η εξάτμιση, με τα υδατώδη, το νερό εξιδρώνεται και μαζεύεται στις άκρες των φύλλων και πολλές φορές αναμιγνύεται με τις δροσοσταλίδες.

Μετά το σύντομο μάθημα φυτολογίας, ας δούμε πώς η σταγονόρροια μπορεί να επηρεάζει τις μέλισσες;

Υπάρχει μια αποδεδειγμένη ανησυχία μελισσοκόμων και ερευνητών (εικάζουμε και των μελισσών), που σχετίζεται με τα στοιχεία που δείχνουν ότι, μερικά παρασιτοκτόνα, μυκητοκτόνα και γενικότερα φυτοκτόνα, μεταφέρονται μέσα στο φυτό και βρίσκονται στο νέκταρ. Οι μέλισσες συλλέγοντας νέκταρ πεθαίνουν. Μέχρι στιγμής γνωστή διαδικασία με ανατριχιαστικά αποτελέσματα. Η «Σταγονόρροια» όμως είναι μια ευθής διαδικασία, από τις ρίζες προς τα έξω και έτσι οι σταγόνες αυτές μπορεί να περιέχουν συμπυκνωμένες χημικές ουσίες. Επομένως οποιαδήποτε ουσία που χρησιμοποιείται σαν επικάλυψη σπόρων, μπορεί να μεταφερθεί έξω από το χώμα, με το νερό που προέρχεται από τη «Σταγονόρροια».

Σε έρευνα που δημοσιεύτηκε στο Journal of Economic Entomology βρέθηκε ότι, μέλισσες που κατανάλωσαν νερό σταγονόρροιας από φυτά που οι σπόροι τους είχαν επικαλυφθεί με κάποια νεονικοτινοειδή πεθαίνανε σε λίγα λεπτά με συμπτωματολογία δηλητηρίασης. Η συγκέντρωση των ουσιών αυτών ήταν ποσοτικά κοντά σε αυτή των άμεσων ψεκασμών σε καλλιέργειες. Δηλαδή οι μέλισσες συλλέγουν νερό σταγονόρροιας και πεθαίνουν (δις, για να το καταγράψουμε). Τα παραπάνω δεν μπορούν να συνδε-θούν άμεσα με το Σύνδρομο Κατάρρευσης Μελισσών (Colony Collapse Disorder,CCD), αλλά μπορούν να εξηγήσουν εν’ μέρη πώς δεν χάνονται μελίσσια στις ίδιες περιοχές κάθε χρόνο, ενώ έχουμε ίδιες καλλιέργειες. Μπορούν ακόμη να εξηγήσουν πώς σε κοντινά μελισσοκομεία χάνονται κάποια μελίσσια και άλλα όχι. Η σταγονόρροια δεν συμβαίνει πάντα και εξαρτάται από την υγρασία του εδάφους (βροχές, ποτίσματα), την υγρασία της ατμόσφαιρας, την μορφολογία του εδάφους, την ένταση του ήλιου, την διαφορά θερμοκρασίας ημέρας και νύχτας, την ικανότητα απορρόφησης νερού των διάφορων φυτών κ.λπ.

 Η έξοδος υγρού με τη μορφή σταγόνων γίνεται από συγκεκριμένα όργανα των φύλλων, τα υδατώδη.

Από την άλλη οι μέλισσες «σημαδεύουν» τις πηγές νερού και αυτό θα μπορούσε να δώσει την επίλυση του προβλήματος, συνεκτιμώντας το ξηροθερμικό κλίμα της χώρας μας.

Αν οι πηγές νερού (δεξαμενές κ.λπ.) είναι ελεγμένες από εμάς, τότε δεν έχουν λόγο οι μέλισσες να καταναλώνουν νερό από καλλιέργειες. Δηλαδή στο μέτρο του δυνατού μπορούμε να τις προφυλάξουμε.

Σίγουρα απογοητευτικά όλα αυτά, αλλά ας κρατήσουμε την αποκτηθείσα γνώση και την προσπάθεια επίλυσης.

Πηγή