Η ΚΑΤΑΝΟΜΗ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΤΗΣ ΕΡΓΑΤΡΙΑΣ ΜΕΛΙΣΣΑΣ

 

Στην κοινωνία των μελισσών παρατηρείται μια κατανομή εργασίας μεταξύ των εργατριών, η οποία είναι στενά συνδεδεμένη με την ηλικία τους. Το φαινόμενο ονομάζεται πολυεθισμός ηλικίας ή διαχρονική κατανομή εργασίας. Μια εργάτρια μέλισσα από το ξεκίνημα της ζωής της μέχρι και το θάνατο της μπορεί να κάνει διάφορες δουλειές στην κυψέλη ή έξω από αυτή.

Οι εργασίες που πραγματοποιούν οι εργάτριες μέλισσες ποικίλει ανάλογα με την ηλικία τους. Μόλις γεννηθεί αναλαμβάνει τον καθαρισμό των κελιών. 

Έπειτα όσο περνάνε οι μέρες αρχίζει να σφραγίζει τα κελιά του γόνου, περιποιείται γόνο και βασίλισσα, κατασκευάζει και συντηρεί της κηρήθρες. Επίσης χρησιμοποιώντας το κεντρί της φρουρεί και υπερασπίζεται την αποικία με αυτοθυσία.

Υπάρχουν όμως και περιπτώσεις που εργάτριες πραγματοποιούν πολλές εργασίες σε μία ημέρα ανάλογα με τις ανάγκες του μελισσιού. Σε περιόδους έντονης δραστηριότητας (Άνοιξη-Καλοκαίρι) η εργάτρια ζεί το πολύ 45 ημέρες ενώ το χειμώνα μέχρι και 6 μήνες.

Η καθαρίστρια μέλισσα

Η πρώτη δραστηριότητα της εργάτριας λίγες ώρες αφού γεννηθεί είναι να προετοιμάσει τα κελιά για: την υποδοχή αυγών που θα γεννήσει η βασίλισσα ή την αποθήκευση τροφής. Μπορεί να εκτελέσει αυτήν την εργασία μέχρι την ηλικία των 30 με 50 ημερών.

Η εργασία της περιλαμβάνει την απομάκρυνση των υπολειμμάτων στα κελιά από κομμάτια κεριού, κόκκους γύρης, αποδερματώσεις και ακαθαρσίες από τις νύμφες, γυαλίζοντας τον πάτο και τα τοιχώματα των κελιών.

Οι πιο ηλικιωμένες εργάτριες μέλισσες καθαρίζουν το κάτω μέρος της κυψέλης όπου μπορεί να περιέχει ξένα σώματα τα οποία απομακρύνουν εκτός της κυψέλης.

Η τροφός, παραμάνα μέλισσα

Η νεαρή μέλισσα τις πρώτες ημέρες της ζωής της και μετά την έξοδο της από το κελί αρχίζει την φροντίδα του γόνου. Οι εργάτριες μέλισσες είναι σε θέση να αναγνωρίζουν την ηλικία και την κάστα των προνυμφών μέσω των φερομόνων που εκκρίνουν τα αυγά, οι προνύμφες και οι νύμφες.

Έχει παρατηρηθεί ότι οι μέλισσες μπορούν να ταΐσουν τον γόνο ήδη απο την ηλικία των τριών, τεσσάρων ημερών και για περισσότερες από 15 ημέρες. Σε ηλικία 6 και πάνω ημερών γίνονται παραμάνες εκτρέφονταν τις βασιλικές προνύμφες στα βασιλικά κελιά.

Ένα κελί που περιέχει μια προνύμφη ενδέχεται να ελεγχθεί περισσότερο από 6000 φορές και μπορεί να ταϊστεί έως και 1000 φορές.

Η μέλισσα αρχιτέκτονας

Οι εργάτριες μέλισσες ηλικίας 5 εως 20 ημερών μπορούν να παράγουν κερί από τους κηρογόνους αδένες τους χτίζοντας και επισκευάζοντας αυτό το θαύμα αρχιτεκτονικής δομής που ονομάζεται κηρήθρα. Οι κηρήθρες χτίζονται σε παράλληλες σειρές και αποτελούνται από εξάγωνα κελιά και στις δύο όψεις. Το μέγεθος των κελιών ποικίλει ανάλογα με την κάστα. Τα πιο μικρά κελιά όπου είναι και περισσότερα σε αριθμό προορίζονται για τις εργάτριες μέλισσες και τα μεγαλύτερα για τους κηφήνες. Τα κελιά των βασιλισσών είναι λιγοστά και βρίσκονται συνήθως στο κάτω μέρος του πλαισίου (σμηνουργίας) ή στο κέντρο του πλαισίου (ορφάνιας). Χωρίς την κηρήθρα δεν μπορεί να εκτραφεί γόνος ούτε να αποθηκευτεί μέλι και γύρη.

Για την κατασκευή της κηρήθρας χρησιμοποιείτε κερί το οποίο εκκρίνεται σε μορφή μικρών λεπιών, στα οποία η μέλισσα προσθέτει σάλιο που το κάνει πιο εύπλαστο. Οι μέλισσες εργάζονται σε ομάδες κρεμασμένες η μία με την άλλη δημιουργώντας μια αλυσίδα με θερμοκρασία η οποία ξεπερνά τους 35 °C, κατάλληλη για την έκκριση του κεριού. Οι μέλισσες ηλικίας 5 έως 25 ημερών σφραγίζουν τα κελιά των εργατριών που περιέχουν προνύμφες ενώ μέλισσες ηλικίας άνω των 25 ημερών κλείνουν τις πιθανές ρωγμές τις κυψέλης με πρόπολη. Η προνύμφη πριν εξελιχθεί σε νύμφη ανεβαίνει στο κελί και εκπέμπει φερομόνες που ενεργοποιούν τις εργάτριες ώστε να σφραγίσουν το κελί. Κάθε κελί χρησιμοποιείται πολλές φορές. Κατεστραμμένα κελιά επιδιορθώνονται και επαναχρησιμοποιούνται.

  

Η μέλισσα αποθηκάριος

Καθώς η συλλέκτρια μέλισσα επιστρέφει στην κυψέλη για να εναποθέσει το φορτίο της αναζητεί τις εργάτριες που θα παραλάβουν την τροφή. Η μεταφορά και ανταλλαγή της τροφής απο μέλισσα σε μέλισσα με τις προβοσκίδες τους ονομάζεται τροφάλλαξη.

Την διαχείριση της τροφής την αναλαμβάνουν οι εργάτριες αποθηκάριοι ηλικίας περίπου 15 ημερών. Οι συλλέκτριες που επιστρέφουν με γύρη την εναποθέτουν κατευθείαν στα κελιά και επιστρέφουν στην δουλειά τους. Οι αποθηκάριοι προσθέτοντας σάλιο και μέλι στοιβάζουν την γύρη στο βάθος του κελιού με τα σαγόνια τους και όταν το κελί γεμίσει το καλύπτουν με ένα λεπτό στρώμα μελιού για να την συντηρήσουν.

Η αερίστρια μέλισσα

Οι μέλισσες έχουν το πλεονέκτημα να διατηρούν την θερμοκρασία του σμήνους σταθερή ανεξαρτήτως τις εξωτερικές συνθήκες. Ο αερισμός γίνεται από εργάτριες κάθε ηλικίας με μέσο όρο ηλικίας στις 18 με 20 ημέρες.

Οι αερίστριες παίρνουν θέση στην έξοδο της κυψέλης, κουνάνε γρήγορα τα φτερά τους και έχουν σηκωμένο το πίσω μέρος της κοιλιάς τους δημιουργώντας ρεύματα αέρα, ρυθμίζοντας έτσι το μικροκλίμα της αποικίας.

Η μέλισσα φρουρός

Οι μέλισσες φρουροί εξασφαλίζουν την υπεράσπιση του σμήνους. Θα τις συναντήσουμε συνήθως στην είσοδο της κυψέλης εποπτεύοντας τις κινήσεις των άλλων μελισσών. Η μέση ηλικία τους κυμαίνεται μεταξύ 12 και 25 ημερών. Καθώς πλησιάζει ένας πιθανός κίνδυνος, οι φρουροί παίρνουν μια χαρακτηριστική στάση: η κάθε μέλισσα κάθετε στα τέσσερα πίσω πόδια της, κρατώντας το μπροστινό ζεύγος ποδιών σηκωμένο στον αέρα και ανοιγοκλείνει τα σαγόνια της έτοιμη για μάχη. Επίσης εκκρίνουν φερομόνες συναγερμού και επιθετικότητας διεγείροντας έτσι τις υπόλοιπες μέλισσες στρατιώτες που βρίσκονται στο εσωτερικό της κυψέλης.

Στην άκρη της κοιλιάς βρίσκεται το κεντρί, το οποίο φέρει άγκιστρα και χρησιμοποιείτε για άμυνα και επίθεση. Όταν η μέλισσα κεντρίσει τον εχθρό μεταγγίζει το δηλητήριο στον εχθρικό οργανισμό και ύστερα πεθαίνει . Το κεντρί αποκολλάτε από την μέλισσα και μένει στον εχθρικό οργανισμό έτσι ώστε να διοχετευτεί όσο το δυνατόν μεγαλύτερη ποσότητα δηλητηρίου

Η συλλέκτρια μέλισσα

Η συλλογή τροφής πραγματοποιείται από μεγαλύτερης ηλικίας μέλισσες άνω των 20 ημερών, συλλέγοντας νέκταρ, γύρη και νερό, απαραίτητα θρεπτικά συστατικά για την ανάπτυξη της αποικίας. Πριν γίνει συλλέκτρια η νεαρή μέλισσα πραγματοποιεί πτήσεις προσανατολισμού ώστε να μάθει τις πηγές της τροφής της έξω από την κυψέλη. Κατά μέσο όρο η μέλισσα ξεκινά να συλλέγει τροφή σε ηλικία άνω των 20 ημερών. Η απόσταση που διανύει για την τροφή παίζει σημαντικό ρόλο στην διάρκεια της ζωής της. Η διατροφή της μέλισσα περιλαμβάνει πρωτεΐνες, υδατάνθρακες, βιταμίνες νερό και διάφορα άλλα συστατικά. Υπάρχουν μέλισσες που συλλέγουν αποκλειστικά νέκταρ, γύρη, νερό ή πρόπολη. Υπάρχουν και οι μικτές συλλέκτριες που μαζεύουν και γύρη και νέκταρ.

Η συλλογή νέκταρος γίνεται από τα λουλούδια, εισχωρώντας το σώμα της μέσα στο άνθος και ρουφώντας το με την προβοσκίδα γεμίζοντας έτσι τον πρόλοβο της. Αφού τον γεμίσει επιστρέφει με το φορτίο της στην κυψέλη όπου με την διαδικασία της τροφάλλαξης το μεταφέρει προς αποθήκευση. Η συλλογή του μελιτώματος γίνεται από τις εκκρίσεις των μελιτογόνων εντόμων που ζουν πάνω σε πεύκα, έλατα κ.α, και είναι πλούσιες σε ζάχαρα, πρωτεΐνες και αμινοξέα.

Σε καλές συνθήκες όταν ένα είδος φυτού παράγει μεγάλες ποσότητες νέκταρος μια αποικία μπορεί να συλλέξει μέχρι και 5 κιλά την ημέρα.

Η γύρη της εξασφαλίζει τις απαραίτητες πρωτεΐνες για την ανάπτυξη του γόνου. Η μεταφορά της γύρης γίνεται με τα πίσω πόδια της μέλισσας που αποθηκεύεται στα καλαθάκια γύρης.

Στην συνέχεια την μεταφέρει στην κυψέλη σε μορφή σβόλων και την εναποθέτει στο αντίστοιχο κελί. Η ετήσια κατανάλωση της γύρης για ένα μελίσσι είναι 15 με 30 κιλά. Όταν στο περιβάλλον οι μέλισσες δεν βρίσκουν γύρη τότε αυτόματα σταματά η ωοτοκία της βασίλισσας και η εκτροφή του γόνου.

Πηγή