Θέλω κι εγώ να γίνω μελισσοκόμος! Ότι χρειάζεται να γνωρίζεις

Tα πρώτα βήματα που πρέπει να ακολουθήσει κάποιος για να καταπιαστεί με τη μελισσοκομία

Τα τελευταία χρόνια, όλο και πιο συχνά ακούμε δίπλα μας για κάποιον γνωστό που, παράλληλα με ό,τι έκανε μέχρι τώρα, αποφάσισε ή το σκέφτεται, ή έχει προσπαθήσει να γίνει μελισσοκόμος. Δεν είναι, μάλιστα, λίγες οι φορές που πολλοί από εμάς έχουμε σκεφτεί πως δεν φαίνεται να είναι δα και τόσο δύσκολο το να γίνει κανείς μελισσοκόμος. Για να το επιχειρούν τόσοι πολλοί και για να διαβάζουμε πως τα αναμενόμενα κέρδη είναι μεγάλα, χωρίς να απαιτείται ιδιαίτερο κεφάλαιο, ίσως να είναι μεγάλο το δέλεαρ τελικά.

Άλλωστε, πόσο δύσκολο μπορεί να είναι το να έχεις αφήσει κάποια κουτιά με μελίσσια σε έναν τόπο και να περιμένεις να πάρεις μέλι;

Οι μέλισσες δεν θέλουν τάισμα, φροντίδα, καθάρισμα, μάλλον δεν έχουν ασθένειες, αρκεί να βρεις ένα μέρος με πολλά λουλούδια ανθισμένα και αυτές θα κάνουν τη δουλειά τους, να σου μαζέψουν δηλαδή μέλι που εσύ θα έχεις μόνο να τρυγήσεις. Πολύ εύκολο φαντάζει… Είναι, όμως, έτσι; Θα προσπαθήσουμε, λοιπόν, να τα βάλουμε σε μία σειρά και να διευκρινίσουμε τις βασικές προϋποθέσεις, αλλά και τον αρχικό εξοπλισμό που θα χρειαστεί για να ξεκινήσει κάποιος.

Τι θα βρείτε στο αφιέρωμα για τη μελισσοκομία

1. 1.   3 Προϋποθέσεις για να γίνεις μελισσοκόμος
   2.   Αντιμετώπιση-πρόληψη ασθενειών και εχθρών
   3.   Οικονομική προσέγγιση μελισσοκομικής δραστηριότητας
   4.   Εγγραφή στο Μελισσοκομικό Μητρώο
   5.   Τι προβλέπεται για την εγκατάσταση μονάδας τυποποίησης μελιού

3 Προϋποθέσεις για να γίνεις μελισσοκόμος

1)Αγάπη

Για να ασχοληθείς με τη μελισσοκομία, θα πρέπει κατ’ αρχάς να αγαπάς τη μέλισσα και ό,τι τη συνοδεύει. Το επιχείρημα του εύκολου πλουτισμού σύντομα θα αποκαλυφθεί πως είναι σαθρό και το μόνο που θα σε συνδέει για να συνεχίσεις να το κάνεις και να το κάνεις καλά, είναι η αγάπη για αυτή την ενασχόληση. Διαφορετικά, δεν μπορείς να διαχειριστείς την εργασία στη ζέστη, τον πόνο στη μέση, τα κεντρίσματα, την αποτυχία στην παραγωγή, την ανατροπή στα πλάνα που είχες κάνει, την κλοπή των καλών σου μελισσιών, την πλημμύρα στο ποτάμι, ή τη φωτιά στο δάσος και πολλά άλλα που θα συναντήσεις.

Η επαφή, όμως, με τη φύση, η μυρωδιά του μελισσιού κάθε φορά που το ανοίγεις, είναι αυτά που θα σε συνδέουν με απόλυτα θετικά συναισθήματα για να μπορείς να διαχειρίζεσαι τις όποιες δυσκολίες συναντάς. Θα είναι το αντίβαρο για να συνεχίζεις και θα σε αποζημιώσουν ψυχικά και συναισθηματικά. Ένα τέτοιο ισοζύγιο θα το έχεις μόνο όταν αυτό που κάνεις το αγαπάς στ’ αλήθεια.

2)Γνώση

Μέσα σε λίγο καιρό και χωρίς να το καταλάβεις, θα σκέφτεσαι τα μελίσσια το βράδυ πριν κοιμηθείς, θα κάνεις σχέδια και θα έχεις απορίες, θα ξυπνάς την άλλη μέρα και θα σκέφτεσαι πάλι τι είδες στην επιθεώρηση που έκανες πριν από λίγες μέρες, θα είσαι στη δουλειά και θα σχεδιάζεις πώς θα κινηθείς με τα μελίσσια. Θα θέλεις να μαθαίνεις για αυτά, για το τι κάνουν οι άλλοι, τι θα πρέπει να προσέχεις και ό,τι συμβαίνει σε επίπεδο φορέων, συλλόγων, συνδικαλιστών. Είναι ένα καλό σημάδι ότι αρχίζει να σου αρέσει αυτό που κάνεις και θέτεις τις βάσεις για να το κάνεις καλά. Σε αυτό το πλαίσιο, θα πιάσεις τον εαυτό σου να διαβάζει ακόμα και βιβλία, που στο σχολείο μάλλον τα απέφευγες, όπως βιολογία, ανατομία και συμπεριφορά της μέλισσας. Πιο «βαριά» βιβλία, που όμως θα σε βοηθήσουν να κατανοήσεις καλύτερα αυτό που ονομάζουμε μελίσσι.

Οι μέλισσες δεν είναι θηλαστικά και, άρα, απέχουν πολύ από αυτό που ο μέσος άνθρωπος γνωρίζει. Έτσι, ενώ είναι οικείο ένα κατσικάκι, ένα πρόβατο, ένα γουρούνι, τουλάχιστον ως προς τους βασικούς τρόπους συμπεριφοράς, το έντομο έχει έναν δικό του τρόπο, έναν διαφορετικό κόσμο στον οποίο για να μπεις, θα πρέπει να διαβάσεις πολύ και να παρατηρήσεις. Όσο ασχολούμαστε με τις μέλισσες και μαθαίνουμε γι’ αυτές, τόσο συνειδητοποιούμε πόσα λίγα πράγματα ξέρουμε τελικά.

3)Χλωρίδα

Επόμενο μεγάλο βήμα που θα πρέπει να κάνεις ως εκκολαπτόμενος μελισσοκόμος είναι να γνωρίσεις καλά τη μελισσοκομική χλωρίδα της περιοχής που σκοπεύεις να δραστηριοποιηθείς. Αυτό το κομμάτι δεν διδάσκεται, όσα βιβλία και να διαβάσεις, σε όσα σεμινάρια και να πας, όσες ιστοσελίδες και να ανοίξεις. Βασικές αρχές μόνο μπορείς να πάρεις. Λεπτομέρειες, όμως, για τις ιδιαιτερότητες, την περίοδο άνθισης, της συνθήκες που ευνοούν ή επηρεάζουν αρνητικά την ανθοφορία και πολλά άλλα θα τα μάθεις μόνο με παρατήρηση και καταγραφή.

Τα μάτια του μελισσοκόμου στη φύση δεν είναι μόνο ενός φυσιολάτρη που θαυμάζει ένα όμορφο λουλούδι, αλλά εστιάζουν στο εάν αυτό είναι μελισσοκομικής σημασίας. Δεν προσφέρουν όλα τα φυτά νέκταρ και γύρη για να ανταμείψουν τις μέλισσες ή μπορεί να το κάνουν σε πολύ μικρό βαθμό, τόσο που τελικά δεν θεωρούνται σημαντικά για το μελίσσι. Ο μελισσοκόμος, λοιπόν, παρατηρεί το ανθισμένο φυτό, κατ’ αρχάς, αν έχει μέλισσες πάνω, σε ποιον βαθμό και τι συλλέγουν, μέλι ή γύρη. Έπειτα, παρατηρεί σε ποια πυκνότητα βρίσκονται αυτά τα φυτά, αναζητά το επιστημονικό τους όνομα, βρίσκει πληροφορίες στο διαδίκτυο και, κάτι πολύ σημαντικό, καταγράφει την ημερομηνία που ξεκίνησε να δίνει τροφή, την ημερομηνία που σταμάτησε, αλλά και όποια μετεωρολογική συνθήκη (βροχή, αέρας, ζέστη, κρύο) το επηρέασε θετικά ή αρνητικά.

Με περισσότερες από 1,2 εκατομμύρια κυψέλες και παράγοντας περίπου 22.500 τόνους μελιού ετησίως, η Ελλάδα κατατάσσεται έκτη στον κατάλογο των ευρωπαϊκών κρατών με τη σημαντικότερη παραγωγή μελιού.

Η ετήσια καταγραφή θα δώσει μακροπρόθεσμα πολύτιμες πληροφορίες για το πότε περιμένεις τι και ποιες προοπτικές έχει με βάση τις τρέχουσες, αλλά και προηγούμενες καιρικές συνθήκες. Για παράδειγμα, η ακακία (επιστημονικό Robinia pseudoacacia) γνωρίζουμε ότι ανθίζει τον Απρίλιο με Μάιο και ότι δίνει πολύ νέκταρ, που θα βοηθήσει σημαντικά το μελίσσι. Εκείνη την περίοδο, όμως, είναι σημαντικό να μη βρέξει, γιατί η βροχή θα ξεπλύνει το νέκταρ των ανθέων και άρα θα πάψει να είναι αποδοτικό.

Η ανθοφορία διαρκεί περίπου δέκα ημέρες στις οποίες, σε καλές χρονιές, μπορεί να προκύψει ακόμα και τρύγος για τον μελισσοκόμο, ή μπορεί σε μία κακή χρονιά με συνεχείς βροχές εκείνο το 10ήμερο που ήταν ανθισμένη η ακακία, τα μελίσσια να μη συλλέξουν καθόλου.

Σε τέτοια θέματα ανθοφοριών της περιοχής είναι πολύτιμοι οι παλιοί μελισσοκόμοι που μέσα στα πολλά χρόνια σχετικών παρατηρήσεων μπορούν να αναγνωρίσουν πώς θα πάει η χρονιά για συγκεκριμένη ανθοφορία, πότε θα ξεκινήσει να παράγει το συγκεκριμένο άνθος σε σχέση με κάποιους δείκτες και πολλά άλλα. Αν αυτοί οι παλιοί μελισσοκόμοι θελήσουν να μοιραστούν την εμπειρία τους, θα προσδώσουν τεράστιο όγκο πληροφοριών, σημαντική παρακαταθήκη για τους νεότερους μελισσοκόμους.

Αντιμετώπιση-πρόληψη ασθενειών και εχθρών

Και αν όλα ξεκίνησαν καλά και απέκτησες τα πρώτα σου μελίσσια, και ίσως πήρες και λίγο μέλι από την πρώτη κιόλας χρονιά, θα πρέπει να είσαι σε επιφυλακή για να διαχειριστείς τις ασθένειες και κυρίως τη βαρρόα.

Δεν είναι λίγοι οι μελισσοκόμοι που έχασαν τα μελίσσια τους, γιατί δεν ήξεραν ή δεν πίστεψαν πως έπρεπε να καταπολεμήσουν τη βαρρόα προληπτικά. Ο μελισσοκόμος πρέπει να μάθει να αναγνωρίζει και να αντιμετωπίζει τις ασθένειες που θα συναντήσει στο μελίσσι. Δεν είναι πολλές, αλλά δεν υπάρχουν και σκευάσματα για την αντιμετώπισή τους. Με εξαίρεση το άκαρι βαρρόα, για το οποίο υπάρχουν εγκεκριμένα σκευάσματα καταπολέμησης, όλες οι άλλες ασθένειες αντιμετωπίζονται από τον μελισσοκόμο με χειρισμούς και ενίσχυση της εξυγιαντικής συμπεριφοράς των μελισσών. Οπότε, ο μελισσοκόμος πρέπει να είναι καλά ενημερωμένος, κατ’ αρχάς, για να μπορεί να αναγνωρίζει εάν και ποια ασθένεια εκδηλώθηκε και, κυρίως, με ποια μέσα θα μπορεί να τη διαχειριστεί.

Ο μελισσοκόμος πρέπει να μάθει να αναγνωρίζει και να αντιμετωπίζει τις ασθένειες που θα συναντήσει στο μελίσσι. Δεν είναι πολλές, αλλά δεν υπάρχουν και σκευάσματα για την αντιμετώπισή τους.

Χειρισμοί

Τα μελίσσια δεν έχουν ρουτίνα με την έννοια της ημερήσιας κοινής εργασίας επί μονίμου, όπως ενδεχομένως συμβαίνει με τα πρόβατα (τάισμα, καθάρισμα, άρμεγμα). Έχουν, όμως, ένα πλάνο εργασιών σε ετήσια βάση. Κάθε εποχή προσφέρεται για συγκεκριμένες εργασίες. Την άνοιξη τα μελίσσια αυξάνουν πληθυσμούς, οπότε ο μελισσοκόμος σταδιακά προσθέτει κηρήθρες για να βοηθήσει σε αυτό. Το καλοκαίρι τα μελίσσια είναι στην παραγωγική τους φάση οπότε μεταφέρονται σε ανθοφορίες που θα δώσουν μέλι (θυμάρι, καστανιά, βελανιδιά, βαμβάκι, ηλίανθος, λεβάντα, άνθη διάφορα). Το φθινόπωρο γίνονται οι τελευταίοι τρύγοι, αντιμετωπίζονται ασθένειες προληπτικά και προετοιμάζονται τα μελίσσια για το ξεχειμώνιασμα. Τον χειμώνα, οι επισκέψεις στο μελισσοκομείο είναι πολύ αραιές, αλλά προσφέρεται ο χρόνος για εργασίες αποθήκης (βάψιμο, απολύμανση κ.λπ.).

Το πλάνο εργασίας μέσα στο έτος και ο σωστός προγραμματισμός είναι το επόμενο που θα πρέπει να αποκτήσεις ως μελισσοκόμος. Εδώ υπάρχουν πολλές πληροφορίες που, όμως, θα πρέπει να προσαρμόσεις αναλόγως του πού θα δραστηριοποιηθείς και ποιους στόχους έχεις.

Βήματα για να γίνεις μελισσοκόμος

Με βάση, λοιπόν, τα παραπάνω, το πρώτο βήμα για να γίνεις μελισσοκόμος είναι η γνωριμία με τη μέλισσα, που θα γίνει μέσα από ένα καλό βιβλίο, από κάποιο σεμινάριο ή εκπαιδεύσεις που διοργανώνονται. Το ίντερνετ έχει, επίσης, πολλή πληροφορία, που όμως δεν είναι εύκολο να φιλτράρεις ποια είναι τα σημαντικά και αληθινά και ποια όχι. Επόμενο βήμα είναι να αποκτήσεις λίγα μελίσσια (όχι πάνω από πέντε), προκειμένου να διαπιστώσεις αν αυτό που σκέφτεσαι είναι όντως έτσι και φυσικά αν το αγαπάς, όπως είναι στην πραγματική του διάσταση και όχι όπως απλά το είχες φανταστεί. Αυτά τα μελίσσια ιδανικά θα τα έχεις παράλληλα με κάποιον μελισσοκόμο που θα μπορεί να σε καθοδηγήσει – βοηθήσει αναλόγως.

Σε αυτό το στάδιο, τα τρία μελίσσια είναι εκπαιδευτικά, με την έννοια ότι διατηρώντας και παρατηρώντας όσο πιο πολλά πράγματα μπορείς, σημειώνεις το αποτέλεσμα που προκύπτει για να μπορείς να κρίνεις σε βάθος χρόνου αν έκανες καλά ή όχι. Μέσα από την καταγραφή όλων των δεδομένων (πληθυσμός, γόνος, παρουσία βασίλισσας, τροφές, ασθένειες) θα γίνεσαι καλύτερος μελισσοκόμος με τα δεδομένα της μίας χρονιάς να είναι πολύτιμα για την επόμενη. Ο στόχος σου σε αυτήν τη φάση δεν είναι απαραίτητα να πάρεις μέλι (καλώς να έρθει, αν έρθει), αλλά να διατηρήσεις τα μελίσσια για τουλάχιστον έναν χρόνο και να μάθεις από αυτά. Αν κάποιο χαθεί, το καλύτερο που μπορεί να συμβεί είναι να έχεις μάθει το γιατί χάθηκε, την αιτία δηλαδή ώστε να την αποφύγεις την επόμενη χρονιά.

Το τελευταίο διάστημα, το ενδιαφέρον από φιλόδοξους μελισσοκόμους που επιθυμούν να εισέλθουν στον κλάδο αυξάνεται ολοένα και περισσότερο

Με τα εφόδια τουλάχιστον της μίας χρονιάς, θα έχουν δοθεί πολλές απαντήσεις μέσα σου για να μπορέσεις να πατήσεις σε πιο στέρεο έδαφος την επόμενη χρονιά. Οπότε το τρίτο βήμα είναι, αν το επιλέξεις, να αποκτήσεις λίγο περισσότερα μελίσσια, είτε αγοράζοντας από μελισσοκόμο, είτε πολλαπλασιάζοντας τα δικά σου. Με το πέρασμα του χρόνου θα μπορείς να αποφασίσεις ποιος είναι εκείνος ο αριθμός των μελισσιών που μπορείς να έχεις, ουσιαστικά που προλαβαίνεις να δουλέψεις σωστά. Μην παρασυρθείς από την ευκολία που έχουν τα μελίσσια να μπορούν να τριπλασιαστούν, γιατί αν δεν τα προλαβαίνεις την περίοδο που χρειάζεται, μπορεί να τα χάσεις όλα. Οπότε, χρειάζεται με σταθερά βήματα να κρίνεις σιγά σιγά μέχρι πού μπορείς να φτάσεις. Πολλά μελίσσια συνεπάγονται και περισσότερα έξοδα, μεγαλύτερο όχημα για μεταφορά, περισσότερες ώρες ενασχόλησης, μεγαλύτερη αποθήκη για τον εξοπλισμό κ.ά.

Η απόφαση για την επαγγελματική ενασχόληση θα έρθει μετά από ένα ικανό χρονικό διάστημα που συνήθως είναι τουλάχιστον τέσσερα με πέντε χρόνια. Τότε, όμως, πολλές απορίες έχουν λυθεί, πολλές από τις προϋποθέσεις που αναφέραμε έχουν ήδη καλυφθεί, μπορείς να κάνεις πιο στέρεους και αντικειμενικούς υπολογισμούς. Δεν είναι τόσο μεγάλο το ρίσκο σε μία τέτοια επένδυση. Ένα άλλο πλεονέκτημα που έχει προκύψει αυτό το διάστημα είναι πως έχεις αποκτήσει και ένα μικρό μερίδιο αγοράς. Αρχικά, οι συγγενείς και οι γνωστοί έχουν απορροφήσει τις πρώτες σου παραγωγές και, σταδιακά, ανοίγει η αγορά με τρίτους. Κι εδώ έχει δημιουργηθεί μία ουσιαστική ισορροπία μεταξύ του παραγόμενου προϊόντος και της ζήτησης. Δεν βρέθηκες ξαφνικά με μία μεγάλη παραγωγή που δεν έχεις να τη διαθέσεις. Έχεις γνωρίσει προς τα πού κινείται η ζήτηση, για να καθορίσεις τον αριθμό των μελισσιών που θα δώσουν προσεγγιστικά το ζητούμενο.

Το κόστος ενασχόλησης με τη μελισσοκομία

Οικονομική προσέγγιση μελισσοκομικής δραστηριότητας

Για την εξάσκηση της μελισσοκομίας δεν απαιτείται ιδιόκτητος αγρός και αυτό είναι ιδιαίτερα θετικό για να το συνυπολογίσει κάποιος, προκειμένου να γίνει μελισσοκόμος. Αν, μάλιστα, η μελισσοκομία συνδυαστεί με κάποια άλλη επαγγελματική ενασχόληση και είναι δυνατή η διάθεση των προϊόντων απευθείας (λιανική) μπορεί να αποτελέσει ένα αρκετά επικερδές επάγγελμα.

Ποια είναι, όμως, τα κόστη για την ενασχόληση και ιδιαίτερα αν πρόκειται για τα πρώτα βήματα κατά τα οποία τα μελίσσια είναι πολύ λίγα;

Θα έλεγε κανείς πως «χωράφι δεν χρειάζομαι, μεταφορά θα κάνω με το αυτοκίνητο, οπότε το κόστος μου περιορίζεται στην αγορά των κυψελών και των μελισσιών». Με έναν τέτοιο πρόχειρο υπολογισμό και με τα αναμενόμενα κέρδη από την πώληση μελιού, γύρης και πρόπολης από τα πρώτα μόλις χρόνια, βγαίνει το συμπέρασμα πως πολύ άμεσα αναμένεται απόσβεση έως και πολύ υψηλό κέρδος.

Θα δώσουμε εδώ ένα παράδειγμα πρόχειρου και τελικά άστοχου προϋπολογισμού. Οι τιμές του εξοπλισμού έχουν προκύψει από τον Πίνακα 1, ως αντιπροσωπευτικοί μέσοι όροι της τρέχουσας συνθήκης στην αγορά.

Τιμές μελισσοκομικού εξοπλισμού κατά προσέγγιση

Φαινομενικά, λοιπόν, μέσα στην ίδια χρονιά, και με συντηρητική απόδοση σε μέλι ανά μελίσσι, υπολογίζεται ότι αποσβένεται όλο το κόστος της επένδυσης. Τα πράγματα, όμως, δεν είναι καθόλου έτσι. Γιατί στην οικονομική ανάλυση αυτή, πέρα από το ενδεχόμενο να μην προκύψει παραγωγή, καθώς ο μελισσοκόμος είναι νέος και έτσι εύκολα μη αποδοτικός, δεν έχουν υπολογιστεί πολλά άλλα έξοδα που θα πρέπει να γίνουν μέχρι να βρεθεί το μέλι στο βάζο. Το πιο τρανταχτό ίσως είναι ότι για να εξαχθεί το μέλι, χρειάζεται ο κατάλληλος εξοπλισμός που είναι ένας πάγκος απολεπισμού, ένας μελιτοεξαγωγέας και ένα δοχείο διαύγασης με το φίλτρο του. Αυτά από μόνα τους αυξάνουν τα έξοδα κατά μέσο όρο σε 400 ευρώ και το κόστος ανά κυψέλη ανεβαίνει από 97 ευρώ σε 230 ευρώ.

Μία ορθή οικονομική ανάλυση που έχει συμπεριλάβει όλες τις παραμέτρους και μπορεί να αποδώσει την πραγματική διάσταση έχει πραγματοποιηθεί από τον καθηγητή Γεωπονίας του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, Ευάγγελο Παπαναγιώτου, η οποία αποτυπώνεται στον Πίνακα 2. Κατά την ανάλυση αυτή, μελετήθηκαν οι εκμεταλλεύσεις 531 παραγωγών με μέσο όρο 269 κυψέλες ανά παραγωγό.

Τεχνικοοικονοµικά δεδοµένα µέσης µελετηθείσας εκµετάλλευσης (€/κυψέλη)

Από τον Πίνακα 2 προκύπτει ότι, όταν συμπεριληφθούν όλα εκείνα τα στοιχεία που θα αποτελέσουν έξοδο για τη μελισσοκομική εκμετάλλευση, το κατά μέσο όρο κόστος για ένα μελίσσι ανέρχεται στα 317,2 ευρώ. Αυτή η τιμή αποτυπώνει αυτό που αναφέρει ένας μελισσοκόμος τρία χρόνια μετά την έναρξη ενασχόλησής του, ότι δηλαδή «μέχρι τώρα αυτά που πληρώνω για να δημιουργήσω τις υποδομές είναι πολύ περισσότερα από αυτά που ενδεχομένως έχω λάβει».

Ας τα βάλουμε όμως σε μια σειρά σημαντικότητας, προκειμένου να αποτελέσει οδηγό για τους νέους μελισσοκόμους. Τα βασικά μελισσοκομικά εργαλεία που θα χρειαστεί να αποκτήσει ο μελισσοκόμος, ο οποίος ξεκινάει από το μηδέν είναι τα εξής: μάσκα, ξέστρο, καπνιστήρι, γάντια, βούρτσα (βλέπε Πίνακα 1 για τιμές). Επιπλέον, θα χρειαστεί να αγοράσει τις κυψέλες (έως πέντε για αρχή) που θα πρέπει να βάψει και να τους τοποθετήσει συνδετήρες. Θα ακολουθήσει η αγορά των μελισσιών από κάποιον μελισσοκόμο. Η τιμή του μελισσιού σχετίζεται με το μέγεθός του, με μέση τιμή αγοράς 10 ευρώ ανά κηρήθρα πληθυσμού.

Σταδιακά, θα χρειαστεί να αποκτήσει εξοπλισμό που θα είναι εργαλείο για τον χειρισμό του μελισσιού, όπως είναι το βασιλικό διάφραγμα, ο τροφοδότης, το φλόγιστρο για απολύμανση, ο καταψύκτης για την αποθήκευση των κηρηθρών. Παράλληλα, θα χρειαστεί υλικά για την προετοιμασία των κηρηθρών που είναι η συσκευή συρματώματος, η καψουλιέρα, ο μετασχηματιστής, το σύρμα και τα φύλλα κηρήθρας.

Όλα τα παραπάνω συνήθως αποκτιούνται τον πρώτο με δεύτερο χρόνο, καθώς κρίνονται αναγκαία. Στο ίδιο διάστημα, ο μελισσοκόμος θα αποκτήσει και τον αντίστοιχο εξοπλισμό αναλόγως του προϊόντος που θέλει να παράγει. Έτσι, ενώ για τη γύρη απαιτείται μόνο μία γυρεοπαγίδα, για την πρόπολη, μία σίτα πρόπολης, εντούτοις για το μέλι θα χρειαστεί περισσότερος και σημαντικά ακριβότερος εξοπλισμός (πιρούνι απολεπισμού, πάγκος απολεπισμού, μελιτοεξαγωγέας, σίτα μελιού, δοχείο διαύγασης).

Με τα χρόνια εμπειρίας, ο μελισσοκόμος μπορεί να στραφεί και στην παραγωγή βασιλικού πολτού ή και βασιλισσών, που εδώ ο εξοπλισμός δεν είναι ιδιαίτερα ακριβός (βέργες βασιλικού πολτού, βασιλικά κελιά, εμβολιαστήρι), απαιτούνται όμως πολλές εργατοώρες και ιδιαίτερη εξειδίκευση. Με την ανάπτυξη της επιχείρησης, θα προκύψουν ανάγκες και για μεγαλύτερο, αλλά και πιο ακριβό εξοπλισμό, όπως είναι ένας κηροτήκτης και μηχανήματα παρασκευής τροφών (ζυμωτήριο, βανιλομηχανή).

Σε όλα τα παραπάνω, καλό είναι να προβλεφθεί η ύπαρξη μίας υποτυπώδους αποθήκης για την αποθήκευση και την προετοιμασία του υλικού (βάψιμο, απολύμανση, επιδιόρθωση), αλλά και ένας ξεχωριστός χώρος για τον τρύγο του μελιού και τη διαχείριση των προϊόντων. Σε πρώτη φάση, αυτό μπορεί να είναι η κουζίνα του σπιτιού, με την εξέλιξη όμως και την αύξηση του αριθμού των μελισσιών, θα προκύψει η ανάγκη για έναν άλλο χώρο.

Εν κατακλείδι

Η αναφορά σε απαιτητικές προϋποθέσεις, συντηρητικά βήματα, αναγκαίο εξοπλισμό και κόστος αυτού, δεν έγινε για να αποτραπεί ο υποψήφιος μελισσοκόμος. Κάθε άλλο. Η πρόθεση είναι ακριβώς να τεθούν τα δεδομένα, να γνωρίζει από πριν τι θα συναντήσει και πώς θα πρέπει να κινηθεί για να οργανώσει καλύτερα τον τρόπο με τον οποίο θα επενδύσει. Ιδιαίτερα τον πρώτο χρόνο, ο μελισσοκόμος θα πρέπει να είναι πολύ συντηρητικός στα έξοδα που θα κάνει. Θα πρέπει να αποκτήσει μόνο τα βασικά και ό,τι επιπλέον θα αποκτιέται, θα γίνεται μόνο όταν θα είναι αρκετά βέβαιος ότι θα το χρειαστεί. Άλλωστε, όπως αναφέραμε, η πρώτη χρονιά είναι εκπαιδευτική – διερευνητική, όπου ο ενδιαφερόμενος αναγνωρίζει αν θέλει τελικά ή όχι να ασχοληθεί με τη μελισσοκομία. Μια τέτοια προσέγγιση θα πρέπει να έχει το μικρότερο δυνατό κόστος. Από εκεί και μετά, σταδιακά, θα μπορεί να διακρίνει πού θέλει να φτάσει και ποια αποτελούν προτεραιότητα για τον καθένα.

Άλλωστε, το μελίσσι το ίδιο έρχεται να μας διδάξει, μέσα από τη σοφία με την οποία διαχειρίζεται συνθήκες και καταστάσεις. Το βέβαιο είναι πως εφόσον κανείς επιλέξει να ασχοληθεί με τη μελισσοκομία, γιατί πρώτα και πάνω από όλα του άρεσε, θα μπορεί να διανύσει μαζί με τα μελίσσια μια υπέροχη διαδρομή, με συνεχή παρατήρηση, ενδιαφέροντα φαινόμενα, άγνωστες καταστάσεις ανεξαρτήτως της εμπειρίας που έχει, σε σύνδεση με τη φύση, αλλά και μία από τις ιδανικότερες κοινωνίες, αυτή των μελισσών.

Εγγραφή στο Μελισσοκομικό Μητρώο

Για να γίνει κάποιος επισήμως μελισσοκόμος και να εγγραφεί στα μητρώα των μελισσοκόμων εκδίδοντας το αντίστοιχο βιβλιάριο, θα πρέπει να έχει στην κατοχή του τουλάχιστον δέκα μελισσοσμήνη. Για την απόκτηση του μελισσοκομικού βιβλιαρίου, ο μελισσοκόμος θα πρέπει να απευθυνθεί στην αρμόδια ΔΑΟΚ της περιφερειακής του ενότητας, προσκομίζοντας τα παρακάτω έγγραφα, ώστε να ακολουθήσει η διαδικασία έκδοσης:

• Αίτηση-Δήλωση (το έντυπο διατίθεται στις Δ/νσεις Αγροτικής Οικονομίας & Κτηνιατρικής)
• Υπεύθυνη δήλωση του ν.1599/86 για την ακρίβεια των στοιχείων του
• Δύο πρόσφατες φωτογραφίες
• Αποδεικτικά στοιχεία σχετικά με την απόκτηση των μελισσοσμηνών
• Βεβαίωση μελισσοκομικού ή αγροτικού συλλόγου περί της κατοχής των μελισσοσμηνών

Στη συνέχεια, ο μελισσοκόμος θα πρέπει να πυροσφραγίσει όλες τις κυψέλες που περιέχουν μελισσοσμήνη με τον κωδικό αριθμό που θα του χορηγηθεί από την αρμόδια ΔΑΟΚ. Με αυτόν τον τρόπο, όχι μόνο διασφαλίζεται η κατοχή των μελισσοσμηνών του, αλλά γίνεται και η ταυτοποίησή τους σε επόμενους ελέγχους που θα πραγματοποιηθούν από τους αρμόδιους φορείς.

Το μελισσοκομικό βιβλιάριο αποτελεί την ταυτότητα του μελισσοκόμου, αφού περιλαμβάνει τα στοιχεία του και τον αριθμό των μελισσοσμηνών που κατέχει. Σημαντικό είναι να γνωρίζει ο ενδιαφερόμενος παραγωγός ότι το βιβλιάριο αυτό αποτελεί απαραίτητο συνοδευτικό έγγραφο κατά τη μετακίνηση των μελισσοσμηνών από περιοχή σε περιοχή.

Ο μελισσοκόμος οφείλει, με δική του ευθύνη, να πηγαίνει στη Δ/νση Αγροτικής Οικονομίας και Κτηνιατρικής της περιοχής του, ώστε να ενημερώνει το μελισσοκομικό του βιβλιάριο για κάθε μεταβολή του μελισσοκομικού του κεφαλαίου που είναι μεγαλύτερη από 10%. Το μελισσοκομικό αυτό βιβλιάριο, σε κάθε περίπτωση, πάντως, θεωρείται κάθε δύο έτη, ανεξαρτήτως της ύπαρξης ή μη μεταβολής στο μελισσοκομικό κεφάλαιο.

Από τις αρμόδιες αρχές, συστήνεται ακόμη η αγορά των μελισσοσμηνών να συνοδεύεται και από βεβαίωση κτηνιάτρου, σχετικά με την κατάσταση της υγείας τους, προκειμένου να αποφεύγεται ο κίνδυνος αγοράς άρρωστων μελισσοσμηνών.

Εκπαίδευση μελισσοκόμων

Στο πλαίσιο εφαρμογής του προγράμματος βελτίωσης της παραγωγής και εμπορίας των προϊόντων της μελισσοκομίας του ΥΠΑΑΤ, πραγματοποιούνται ταχύρρυθμες εκπαιδεύσεις, με σκοπό την ενημέρωση των μελισσοκόμων. Οι βασικές θεματικές ενότητες των εκπαιδεύσεων συνήθως είναι οι εξής:

Αρχές οργάνωσης και λειτουργίας ενός μελισσοκομείου.

Μελισσοκομικός εξοπλισμός και συντήρησή του.

iii.   Μελισσοκομικοί χειρισμοί κατά τη διάρκεια του έτους.

Μελισσοκομικά φυτά.

Βασιλοτροφία, παραγωγή βασιλικού πολτού και προϊόντων κυψέλης.

Εχθροί και ασθένειες των μελισσών και τρόποι πρόληψης και αντιμετώπισης.

vii.  Μέθοδοι εντατικής εκμετάλλευσης μελισσοσμηνών.

viii. Τυποποίηση – εμπορία – προώθηση – σήμανση των μελισσοκομικών προϊόντων.

Βιολογική μελισσοκομία (όροι και προϋποθέσεις).

Πιστοποίηση μελισσοκομικών προϊόντων (ΠΟΠ, ΠΓΕ).

Παραγωγή σύνθετων προϊόντων με βάση τα προϊόντα της κυψέλης (π.χ. καλλυντικά, προϊόντα διατροφής, φάρμακα κ.λπ.).

xii.  Εθνική και κοινοτική νομοθεσία – Πρόγραμμα βελτίωσης παραγωγής και εμπορίας των προϊόντων μελισσοκομίας – Ηλεκτρονικό Μελισσοκομικό Μητρώο.

Τι προβλέπεται για την εγκατάσταση μονάδας τυποποίησης μελιού

Για να μπορέσει ένας μελισσοκόμος να εγκαταστήσει τη δική του μονάδα τυποποίησης του μελιού και των προϊόντων του, με βάση την ισχύουσα νομοθεσία, από το 2016 κι έπειτα, δεν απαιτείται να ακολουθήσει κάποια διαδικασία αδειοδότησης. Με τον νόμο 4442 του υπουργείου Ανάπτυξης για να δημιουργήσει κανείς μία εγκατάσταση για την συσκευασία του μελιού, ένα τυποποιητήριο, όπως έχει καθιερωθεί να λέγεται, αρκεί να προβεί στην γνωστοποίηση της εγκατάστασής του στην ηλεκτρονική πλατφόρμα notifybusiness που διαθέτει το ΥΠΑΝ. Ταυτόχρονα, όπως προβλέπει η διαδικασία που περιγράφεται στην ΚΥΑ 1288/2017, θα πρέπει να καταχωρίσει το τυποποιητήριό του στο Εθνικό Μητρώο Συσκευαστηρίων Μελιού.

Σύμφωνα με την προβλεπόμενη νομοθεσία, για τη διαδικασία αυτή απαιτείται η κατάθεση αίτησης στη ΔΑΟΚ της περιφερειακής ενότητας όπου δραστηριοποιείται ο ενδιαφερόμενος παραγωγός, συνοδευόμενη από ένα σχεδιάγραμμα κάτοψης του χώρου όπου εγκαθιστά το τυποποιητήριό του. Στην αίτηση αυτή, θα πρέπει να αναγράφονται βασικά στοιχεία, όπως ονοματεπώνυμο, εμπορικό σήμα επιχείρησης, τόπος εγκατάστασης, δραστηριότητα, μέγεθος και δυναμικότητα εγκατάστασης κ.λπ. Μετά την υποβολή της αίτησης στη ΔΑΟΚ, η κτηνιατρική υπηρεσία μπορεί να πραγματοποιήσει αυτοψία, χωρίς να κρίνεται βάσει της νομοθεσίας πάντοτε απαραίτητο, για να μπορέσει να προχωρήσει στην απαραίτητη καταχώριση.

Προδιαγραφές

«Ως προς τις προδιαγραφές του τυποποιητηρίου, η νομοθεσία δεν αναφέρει συγκεκριμένες προδιαγραφές σε ό,τι αφορά τις κτηριακές εγκαταστάσεις και τον εξοπλισμό», σύμφωνα με την Ευαγγελία Γκίζα, αναπληρώτρια προϊσταμένη από το Τμήμα Ελέγχων Επιχειρήσεων Τροφίμων Ζωικής Προέλευσης του ΕΦΕΤ. «Ωστόσο, ισχύει ό,τι περιγράφεται μέσω του κανονισμού 852 στον οποίο υπάγεται το μέλι, αλλά και του Κώδικα Τροφίμων και Ποτών», επεσήμανε η ίδια. Παράλληλα, μία εγκατάσταση τυποποίησης μελιού, θα πρέπει να ανταποκρίνεται στις οριζόντιες απαιτήσεις που αφορούν τα τρόφιμα, να εφαρμόζει τους κανόνες υγιεινής και ασφάλειας, καθώς και καθαρισμού των εγκαταστάσεων, τις βασικές αρχές αυτοελέγχου, αλλά και να ανταποκρίνεται σε ό,τι προβλέπεται θεσμικά για την επισήμανση των προϊόντων του, για τη χρήση υλικών συσκευασίας, για τους ελέγχους ιχνηλασιμότητας κ.λπ.

Διάθεση παραγωγής

Μετά την παραπάνω διαδικασία και εφόσον πραγματοποιηθεί η καταχώριση, ο παραγωγός θα είναι σε θέση να συσκευάζει και να τυποποιεί την παραγωγή του, η οποία θα έχει τη δυνατότητα να διατίθεται στην εσωτερική αγορά, αλλά και στο εξωτερικό. «Στις περιπτώσεις όπου από το συγκεκριμένο τυποποιητήριο συσκευάζονται προϊόντα και άλλων παραγωγών, υπάρχουν αυξημένες απαιτήσεις ιχνηλασιμότητας», επεσήμανε ο Γιώργος Κόμητας, κτηνίατρος στη Διεύθυνση Κτηνιατρικής της Περιφέρειας Πελοποννήσου. Αντίστοιχα, «αυξημένες απαιτήσεις πιστοποίησης προκύπτουν όταν τα προϊόντα πρόκειται να διακινηθούν ενδοκοινοτικά ή σε τρίτες χώρες», σύμφωνα με τον ίδιο.

Εν αναμονή των νέων ρυθμίσεων για απευθείας πωλήσεις

Σε ό,τι αφορά την τυποποίηση μελιού για διακίνηση σε τοπικό επίπεδο είτε από τον ίδιο τον παραγωγό, είτε μέσω τοπικών καταστημάτων ή υπαίθριων αγορών είναι μια κατηγορία όπου προβλέπονται εθνικοί κανόνες.

Οι κανόνες αυτοί, ωστόσο, είναι σε διαδικασία εξέλιξης και δεν έχουν ακόμα πάρει ΦΕΚ, ώστε να τεθούν σε ισχύ, σύμφωνα με το ρεπορτάζ. «Για την απευθείας διάθεση τέτοιων μικρών ποσοτήτων, υπάρχει ένα σχέδιο υπουργικής απόφασης», επεσήμανε ο κ. Κόμητας, «για το οποίο όμως δεν έχει ολοκληρωθεί η διαδικασία». «Εκεί προβλέπονται κανόνες που θα ορίζουν τι αποτελεί τοπική αγορά, ποιες θεωρούνται μικρές ποσότητες, αλλά θα τίθενται και προδιαγραφές και γενικές απαιτήσεις για την εφαρμογή τους», συμπλήρωσε. 

Σε αυτές τις γενικές απαιτήσεις, σύμφωνα με τον κ. Κόμητα περιλαμβάνονται τα εξής:

 1.    Οι μελισσοκόμοι θα πρέπει να διαθέτουν μελισσοκομικό βιβλιάριο σε ισχύ και να τηρούν κανόνες ορθής μελισσοκομικής και υγιεινής πρακτικής κατά τη συσκευασία.

2.    Απαγορεύεται η διάθεση μη ιδιοπαραγόμενων προϊόντων, άρα μπορούν να διαθέτουν μόνο τα δικά τους.

3.    Οι παραγωγοί πρέπει να φροντίζουν τα υλικά συσκευασίας να είναι κατάλληλα για τρόφιμα και στην ετικέτα πέρα από όλα τα άλλα πρέπει να αναφέρεται και ο κωδικός του μελισσοκόμου

Πηγή